Θέμα: Δάσος

Α'. Σχεδιάγραμμα, Β'. Κείμενα, Γ'. Βιβλιογραφία

Α'. Σχεδιάγραμμα

Θέμα: Είναι πλέον κοινός τόπος και πανθομολογούμενο πως το δάσος προσφέρει πολλά καλά στον άνθρωπο, ενώ αυτός με ποικίλους τρόπους σταδιακά το αφανίζει.

1. Ποιες οι προσφορές του δάσους;
2. Ποιοι οι κίνδυνοι που το απειλούν και πώς μπορούμε να το προστατεύσουμε;

Πρόλογος

Ορισμός: Ως δάσος ή δασικό οικοσύστημα νοείται το οργανικό σύνολο άγριων φυτών με ξυλώδη κορμό πάνω στην αναγκαία επιφάνεια του εδάφους, τα οποία, μαζί με την εκεί συνυπάρχουσα χλωρίδα και πανίδα, αποτελούν μέσω της αμοιβαίας αλληλεξάρτησης και αλληλοεπίδρασής τους ιδιαίτερη βιοκοινότητα (δασοβιοκοινότητα) και ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον (δασογενές). [Από νομοσχέδιο που ρυθμίζει θέματα για τα δάση, 2003]

Τι είναι δάσος;

Είναι σύστημα στοιχείων και διαδικασιών που βρίσκονται σε αρμονική ισορροπία μεταξύ τους. Τέτοια στοιχεία είναι τα φυτά, τα έντομα, τα πουλιά, τα ερπετά, διάφορα τετράποδα, αλλά και εδάφη, νερό, αέρας, φωτιά. Ως διαδικασίες θεωρούμε τις σχέσεις που έχουν αυτά μεταξύ τους. Δηλαδή τις εντάσεις ακόμη και τους «ανταγωνισμούς» τους για την επιρροή στον χώρο, τη σχέση του εδάφους με το νερό, τη σχέση των φυτών με το έδαφος, τη σχέση της φωτιάς με τα φυτά και τα ζώα. Ολο αυτό το σύστημα το υποδιαιρούμε μερικές φορές σε μικρότερα για να έχουμε συγκεκριμένες πληροφορίες, τις οποίες θα χρησιμοποιήσουμε για προστασία και διαχείριση. Αυτός ο διαχωρισμός είναι τεχνητός γιατί και ένας θάμνος ή ένα φρύγανο συμμετέχει στη διαμόρφωση του παγκόσμιου κλίματος και πρέπει να συνειδητοποιήσουμε το εξής: τα δάση που κάηκαν εδώ τα στερείται αυτή τη στιγμή ολόκληρη η Γη. [Άκης Γάλδαδας, εφ. Το Βήμα, 2/9/2007]

Κυρίως θέμα

Ε1. Προσφορές δάσους

παροχή ξυλείας για: θέρμανση, χαρτί, έπιπλα, ποικίλες οικιακές ή άλλες ανάγκες…

θέσεις εργασίας

καταφύγιο πανίδας

συγκράτηση του εδάφους

τροφοδότηση υπόγειων δεξαμενών ύδατος

χειμάρρων

ευνοϊκότερες κλιματολογικές συνθήκες

θορύβου (!)

παροχή οξυγόνου

υγεία

χώρος αναψυχής

...

Ε2. Κίνδυνοι

πυρκαγιά

καταπατητές

έμποροι αποξύλων

ασύδοτη βόσκηση

ασύδοτη παράνομη υλοτόμηση

σκουπίδια, μπάζα

μόλυνση: τοξική βροχή και αέρια

ασθένειες

περιβαλλοντική υπερκόπωση

γήρανση

τυχαίοι παράγοντες

μη μελέτη των προσφορών του

μη προβολή των προσφορών του

έλλειψη μέτρων προστασίας του

...

Ε3. Τρόποι προστασίας

ενημέρωση

οργάνωση πυροσβεστικής υπηρεσίας

σώματα δασοφυλάκων

μέτρα πυροπροστασίας: περιπολίες, δασικοί δρόμοι, αντιπυρικές ζώνες...

σωστή φύλαξη

αυστηροί σχετικοί νόμοι

πρόληψη

κρατική μέριμνα

ατομική ευαισθησία

αναδάσωση

...

Επίλογος

Δάσος= ζωήαναγκαία η προστασία του…

Β'. Κείμενα

Ετησίως 2.902 δασικές πυρκαγιές

Κώστας Ονισένκο, εφ. Καθημερινή, 7/10/2010

Πάνω από 51 εκατομμύρια στρέμματα δάσους κάηκαν τα προηγούμενα δέκα χρόνια στην Ευρώπη, το 10% των οποίων στην Ελλάδα. Η χώρα μας κατατάσσεται στην τέταρτη θέση με τις περισσότερες καμένες δασικές εκτάσεις στην Ευρώπη. Κατά μέσο όρο στην Ελλάδα εκδηλώνονται ετησίως 2.902 δασικές πυρκαγιές με 514.230 καμένα στρέμματα. Οι χώρες της Μεσογείου αντιμετωπίζουν πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα σε σχέση με τις χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης, αφού σε αυτές αναλογεί το 82,1% των καμένων εκτάσεων, ενώ οι πλέον πυρόπληκτες χώρες είναι η Πορτογαλία και η Ισπανία.
Αυτά τα στοιχεία προκύπτουν από την έρευνα του υποστρατήγου Π.Σ. ε.α. Ανδριανού Γκουρμπάτση, με θέμα τις δασικές πυρκαγιές στην Ευρώπη, που βασίστηκε σε στοιχεία του Ευρωπαϊκού Πληροφοριακού Συστήματος Δασικών Πυρκαγιών (EFFIS). «Εντυπωσιακό στοιχείο της έρευνας είναι ότι η Ελλάδα κατατάσσεται στην πρώτη θέση στη Μεσόγειο και τρίτη στην Ευρώπη όσον αφορά την καταστροφικότητα των πυρκαγιών», επισημαίνει ο κ. Γκουρμπάτσης. «Δηλαδή, σε κάθε πυρκαγιά που εκδηλώνεται στην Ελλάδα καίγονται κατά μέσο όρο 177,2 στρέμματα δάσους, την ώρα που ο μέσος όρος για τη Μεσόγειο είναι 94,4 στρέμματα και για την Ευρώπη 59,9 στρέμματα.
Μια πιθανή ερμηνεία που μπορώ να δώσω για την καταστροφικότητα των πυρκαγιών στην Ελλάδα, είναι ότι πολλές από αυτές ξεκινούν από εμπρηστές, δηλαδή έχουν αρχικά όλες τις προϋποθέσεις για να δυσχεράνουν τις προσπάθειες κατάσβεσης», διευκρινίζει.
Ωστόσο, το θετικό στοιχείο σύμφωνα με τον ίδιο είναι το γεγονός ότι τόσο στην Ελλάδα όσο και πανευρωπαϊκά ο αριθμός των πυρκαγιών το 2009 είναι κατά πολύ μικρότερος σε σχέση με το 2000. «Ο αριθμός φαίνεται μειωμένος σχεδόν στο μισό, κάτι που αποδεικνύει ότι παρά την αλλαγή του κλίματος που ευνοεί τις δασικές πυρκαγιές οι αρμόδιες υπηρεσίες, τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ, έχουν αποκτήσει τις γνώσεις που χρειάζονται για την αντιμετώπισή τους», αναφέρει ο υποστράτηγος.
Περισσότερες καταστροφές από δασικές πυρκαγιές στην Ευρώπη προκλήθηκαν το 2003, ενώ για την Ελλάδα το έτος με τις μεγαλύτερες καταστροφές ήταν το 2007, κατά το οποίο κάηκαν 2.257.340 στρέμματα και έχασαν τη ζωή τους 80 άνθρωποι (225 νεκροί τα τελευταία 10 χρόνια στη Μεσόγειο).

Οι εμπρηστές των δασών

Ηλίας Ευθυμιόπουλος*, εφ. Τα Νέα, 4/9/2009

Ο μεγαλύτερος είναι η εκτός σχεδίου δόμηση

Έτος εκλογών, έτος πυρκαγιών έλεγαν παλιότερα, προσπαθώντας να συνδέσουν περιβάλλον και πολιτική. Δεν είχαν και πολύ άδικο, επιχειρώντας τη συσχέτιση, διάλεξαν όμως λάθος πίστα. Ουδείς είναι τόσο αφελής ώστε να πιστεύει πως μια σκηνοθετημένη καταστροφή μπορεί να βλάψει τον πολιτικό του αντίπαλο. Απόδειξη το μαύρο καλοκαίρι του 2007 και οι αμέσως μετά εκλογές, που ουδόλως επηρεάστηκαν από την οργή του λαού και τις κατάρες των μίντια. Αντιστρόφως, ουδείς έχει συμφέρον να κάψει το δάσος για να αποκτήσει κι άλλους ψηφοφόρους. Έχει όμως συμφέρον να μοιράζει γη. Πριν και μετά τις εκλογές. Πριν και μετά την «οικολογική λαίλαπα» και τα κροκοδείλια δάκρυα μπροστά στις κάμερες.
Η αλήθεια είναι πως μια μικρή μόνο μειονότητα θα είχε αντίρρηση να γίνουν οικόπεδα τα καμένα. Μια μόνο μειονότητα θα είχε αντίρρηση στο να αποκτήσει εξοχική κατοικία μέσα στο δάσος. Πώς; Μα με τους δασικούς νόμους, τη χωροταξία, την ντε φάκτο κατάργηση του συλλογικού δικαιώματος στο περιβάλλον εν ονόματι του ιερού δικαιώματος της ιδιοκτησίας. Τι ήταν αυτό που απασχόλησε περισσότερο τα επικοινωνιακά επιτελεία κυβερνώντων, αντιπολιτευομένων και άλλων καλοθελητών. Οι «περιουσίες» των ανθρώπων. Αυτών δηλαδή που έχτισαν αυθαίρετα, κατά περέκκλιση, με αποχαρακτηρισμούς και με χαριστικές διατάξεις. Αυτοί, πλούσιοι και φτωχοί, νόμιμοι και παράνομοι, οικολογούντες ή μη, που έκοψαν μια φέτα από τη φύση για να την κάνουν αγροτεμάχιο και στη συνέχεια προϊόν συναλλαγής, μπετόν και ψεύτικη πρασινάδα. Αυτοί που έγιναν βέβαια και τα πρώτα θύματα ενός προαναγγελθέντος θανάτου.
Γιατί το δάσος δεν υπάρχει πια στην Αττική. Όχι γιατί κάηκε, αυτό ήταν η ακροτελεύτια πράξη. Πέθανε από τη στιγμή που οι πρώην μεγάλες ιδιοκτησίες- τσιφλίκια, βοσκοτόπια, χρυσόβουλα και κληροδοτήματα- μπήκαν στο στόχαστρο της αγοράς και των μεσαζόντων οι οποίοι δημιούργησαν στον λαό (μικροαστούς και νεόπλουτους) τη φενάκη της απόδρασης από την αβίωτη πόλη και μια ευκαιρία για την τοποθέτηση του όποιου οικονομικού πλεονάσματος- των κοινοτικών επιδοτήσεων και της φοροδιαφυγής συμπεριλαμβανομένων. Πέθανε από τη στιγμή που τεμαχίστηκε, που διευθετήθηκε, που υποτάχθηκε στην πλαστή ανάγκη (;) ή το ψευδές της είδωλο. Ψευδές, γιατί είχε μέσα του το σπέρμα της αυτοϋπονόμευσης.
Και οι εμπρηστές, οι καταπατητές, οι εχθροί του έθνους, οι γνωστοί άγνωστοι; Αυτοί που αυτομάτως καθίστανται υπεύθυνοι χωρίς κανένα δισταγμό; «Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία πως πρόκειται για εμπρησμό», βεβαιώνουν από την πρώτη στιγμή, πυροσβέστες, τοπικοί και υπερτοπικοί άρχοντες, περαστικοί και ανταποκριτές από τα μέτωπα. Με περισσή ευκολία. Γιατί αυτό βολεύει. Γιατί αυτό απαλλάσσει αυτομάτως τους πάντες από τις ευθύνες τους και τις ενοχές τους. Γιατί αυτό παραπέμπει σε δαίμονες που είναι έξω από μας, έξω από τις χρηστές μας κοινωνίες, έξω από τα πολιτικά και κυβερνητικά μας συστήματα. Γιατί αυτό βολεύει κυβέρνηση και αντιπολίτευση. Την πρώτη, γιατί έχει άλλοθι απέναντι στην εγνωσμένη ανεπάρκεια του κρατικού μηχανισμού και τη δεύτερη, γιατί χωρίς να βγάζει τα κάστανα από τη φωτιά, κερδίζει προσωρινά πόντους.
Είχα την τύχη να μεγαλώσω στην Πεντέλη- δεκαετία του ΄50 και μετά. Ένας μικρός οικισμός και απέραντο δάσος. Κτηνοτρόφοι, ρυτινοσυλλέκτες, ξυλοκόποι και κυνηγοί η μόνη ανθρώπινη παρουσία. Για 25 ολόκληρα χρόνια δεν θυμάμαι την παραμικρή πυρκαγιά. Ύστερα άρχισε ο εποικισμός. Στην αρχή διάσπαρτες βίλες, αργότερα συγκροτήματα και τέλος συνεταιρισμοί: «Εργαζόμενοι της Τράπεζας Ελλάδας», Υπάλληλοι του ΙΚΑ», «Δημοσιογράφοι», «Νοσοκομειακοί Πειραιώς», «Αξιωματικοί Χωροφυλακής» «Δικηγόροι Πειραιώς», «Έφεδροι Αξιωματικοί», «Εργατοτεχνίτες Μαρμάρων», «Δασικοί Υπάλληλοι», «Νέοι Μηχανικοί» αλλά και άλλοι με περίεργα ονόματα όπως «Τέκτων», «Νέοι Μακεδόνες», «Φαίαξ», «Ροσόλυμος», «Νέα Βιθυνία», «Ίκαρος», «Β. Φρειδερίκη», «Μεγαλόχαρη» και ο Θεός να βάλει το χέρι του. Όλοι αυτοί και πολλοί άλλοι συντηρούν τις μικρές καθημερινές εστίες της φωτιάς. Με τις απροσεξίες, τις υπαίθριες ψησταριές, το κάψιμο των χόρτων, τα κεριά, τα μηχανοκίνητα, τα οικοδομικά συνεργεία, τις ηλεκτροσυγκολλήσεις, τους πεταμένους αναπτήρες, τα ξεχασμένα στην κουζίνα φαγητά, τα τσιγάρα στην άκρη των δρόμων. Αλλά και με τα πιο σοβαρά: χωματερές, ηλεκτρικά δίκτυα, σταθμοί αυτοκινήτων, μοναστήρια. Είναι η σίγουρη βάση για τη μικρή σπίθα που θα γίνει φωτιά, με τις ζέστες και τα μελτέμια των Αυγούστων.
Δυο-τρεις δήμαρχοι είχαν το θάρρος να θέσουν το ζήτημα- προς τιμήν τους εν θερμώ: ο μεγάλος εμπρηστής είναι η εκτός σχεδίου δόμηση. Το αίτημα για την κατάργησή της θα μπορούσε να είναι ένα σύνθημα των επερχόμενων εκλογών. Όλα τα άλλα είναι για φτηνή κατανάλωση.

Ο ΦΤΑΙΧΤΗΣ

«Φταίει η πυκνότητα των δασών για την έκταση των πυρκαγιών», κατά τον κυβερνητικό εκπρόσωπο!

*Ο Ηλίας Ευθυμιόπουλος είναι πρώην υφυπουργός.

Ένας εμπρησμός κάθε μία ώρα

Πέτρος Στεφανής, εφ. Τα Νέα, 24/8/2010

Πάνω από έξι εκατομμύρια στρέμματα κάηκαν μέσα σε μία δεκαετία

Είκοσι οκτώ αγροτοδασικές πυρκαγιές κάθε μέρα, δηλαδή σχεδόν 1,2 εμπρησμοί από πρόθεση ή αμέλεια ανά ώρα, εκδηλώθηκαν στην Ελλάδα την τελευταία δεκαετία. Αντιστοιχούν σε 1.524 καμένα στρέμματα γης ημερησίως. Αλλά και σε ανθρώπινες και χρηματικές απώλειες, η χώρα μας έχει πληρώσει εξίσου ακριβά: από το 1997 θρηνεί συνολικά 765 νεκρούς, μετρά 2.162 τραυματίες και απώλειες τουλάχιστον 1,6 δισεκατομμυρίων ευρώ εξαιτίας δασικών και αστικών πυρκαγιών.
Η αναλυτική καταγραφή στη μελέτη-έρευνα που προσφάτως ολοκλήρωσε ο υποστράτηγος ε.α. του Πυροσβεστικού Σώματος και νομικός κ. Ανδριανός Γκουρμπάτσης, σχετικά με την εγκληματικότητα και τη «γεωγραφία» των εμπρησμών κατά την περίοδο 2000-2010, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου ώστε να αποφευχθούν ανάλογες πληγές για τις τοπικές κοινωνίες, αλλά και την εγχώρια χλωρίδα και πανίδα. «Στη δεκαετία αυτή, μέχρι και τον περασμένο Ιούλιο, εκδηλώθηκαν συνολικά 111.642 αγροτοδασικές πυρκαγιές που κατέκαψαν συνολικά 6.117.056 στρέμματα αγροτοδασικών εκτάσεων στην ελληνική επικράτεια, δηλαδή κατά μέσον όρο 54,8 στρέμματα ανά φωτιά. Με άλλα λόγια, τα στοιχεία δείχνουν πως στη χώρα μας σημειώνονται κατά ετήσιο μέσο όρο 10.149 αγροτοδασικές πυρκαγιές, που ισοδυναμούν με 556.096 καμένα στρέμματα...», λέει στα «ΝΕΑ» ο κ. Γκουρμπάτσης, διευθυντής στη Διεύθυνση Αντιμετώπισης Εγκλημάτων Εμπρησμού κατά το διάστημα 2000-2003.

Μία καταδίκη για 46.000 υποθέσεις

ΜΕ ΒΑΣΗ τις δικογραφίες που σχηματίστηκαν για τις 46.296 (41,8%)από τις συνολικά 110.846 δασικές πυρκαγιές την περίοδο 2000-2009 καταδικάστηκαν συνολικά 1.341 εμπρηστές δάσους, κυρίως άνδρες (89,1%) (πηγή: Στατιστική της Δικαιοσύνης). Ωστόσο, μόλις ένας (!) από τους καταδικασθέντες πέρασε για αρκετό διάστημα το κατώφλι των φυλακών και τιμωρήθηκε με την κακουργηματική ποινή της πρόσκαιρης κάθειρξης (καταδίκη μεγαλύτερη των πέντε ετών), ενώ κανένας με ισόβια. Επίσης, από τους 35 κατηγορουμένους για εμπρησμό δάσους μόλις ένας καταδικάστηκε! «Η πρακτική των δικαστηρίων δείχνει πως οι υπαίτιοι εμπρησμών καταδικάζονται συνήθως σε φυλάκιση έως έναν μήνα (28,7% των περιπτώσεων) και το πολύ από τρεις έως έξι μήνες (27,2%). Μάλιστα, για το 72,6% εξ αυτών, η εκτέλεση της ποινής τους ανεστάλη ή μετατράπηκε σε χρηματική (26,9%), τη στιγμή που ένας στους τέσσερις εμπρηστές δάσους είναι υπότροπος για το ίδιο αδίκημα. Είναι μύθος, πάντως, η αντίληψη της κοινωνίας ότι τις πυρκαγιές τις προκαλούν συνήθως άνθρωποι με ψυχιατρικά προβλήματα. Και τούτο γιατί κανένας ενήλικος άνω των 20 ετών που καταδικάστηκε για εμπρησμό δάσους δεν υποβλήθηκε σε περιορισμό σε ψυχιατρικό κατάστημα...», λέει με νόημα.

Οι δράστες

Έξι στους δέκα καταδικασθέντες εμπρηστές ήταν ηλικίας 45 ετών και άνω, όταν διέπραξαν την αξιόποινη πράξη τους. «Οι οκτώ στους δέκα είναι απόφοιτοι Στοιχειώδους Εκπαίδευσης ή και Μέσης (18,3%) και μόνον το 2,2% εντελώς αγράμματοι. Διαπιστώνεται, επίσης, ότι περισσότεροι από τους μισούς ήταν εργαζόμενοι, σε σύγκριση με τους άνεργους ή άεργους δράστες (31,2%). Η πλειονότητα των 1.341 καταδικασθέντων ως υπαιτίων (από πρόθεση ή αμέλεια) επέλεξε να δράσει σε Μακεδονία (22,4%) και Πελοπόννησο (19,9%) και δευτερευόντως στην Αττική (11,6%). Επτά στους δέκα, μάλιστα, προτίμησαν ως πεδίο δράσης τους τις περιοχές όπου διέμεναν...».

Η εξιχνίαση

Ανησυχητικά αυξητική τάση εμφανίζει, σύμφωνα με τον κ. Γκουρμπάτση, το ποσοστό των δασικών πυρκαγιών των οποίων η αιτία δεν εξακριβώθηκε. «Το 2001 είχαμε το μικρότερο ποσοστό (32,8%) μη τελικής εξακρίβωσης των συνθηκών υπό τις οποίες ξέσπασαν οι φωτιές. Από τότε, ωστόσο, το νούμερο αυτό αυξάνεται κάθε έτος, με αποτέλεσμα το 2009 να φθάσει στο 85,4%! Σε κάθε περίπτωση, με βάση τα συγκεντρωθέντα προανακριτικά στοιχεία των ετών 2000-2009 παραμένουν άγνωστα τα αίτια εκδήλωσης για σχεδόν τις μισές (44%) από τις πυρκαγιές, συγκριτικά με αυτές από εμπρησμό λόγω αμέλειας (27,8%) ή από πρόθεση (19,2%), από φυσικά αίτια (8,5%) ή τυχαία γεγονότα (0,5%)...», αναφέρει.

Χάσαμε 2 εκατ. στρέμματα δασών μέσα σε 20 χρόνια

Γιάννης Ελαφρός, εφ. Καθημερινή, 10/6/2010

Καμπανάκι συναγερμού αποτελεί η χθεσινή δημοσιοποίηση της έρευνας του WWF Ελλάς σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης για το μέλλον των ελληνικών δασών. Σύμφωνα με τη δασική χαρτογράφηση που πραγματοποιήθηκε, η χώρα μας, τις τελευταίες δύο δεκαετίες, έχει χάσει περισσότερα από 2 εκατομμύρια στρέμματα δασών και δασικών εκτάσεων, κυρίως μέσω πυρκαγιών. Ταυτόχρονα όμως, μέσω της επέκτασης των γεωργικών εκτάσεων, των οικισμών και άλλων υποδομών χάθηκαν άλλα 4 εκατομμύρια στρέμματα φυσικών εκτάσεων χαμηλής βλάστησης, που αποτελούν φυσική ασπίδα προστασίας των δασών και της βιοποικιλότητας. Η απώλεια τόσο μεγάλων εκτάσεων δασικής και χορτολιβαδικής γης, αποτελεί τρομερό πλήγμα για το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής των πολιτών.
Η έκθεση του WWF επισημαίνει βασικές αιτίες της αποψίλωσης των δασών στην Ελλάδα: η απουσία δασικών χαρτών, η χρόνια εκκρεμότητα δασολογίου και κτηματολογίου, το έλλειμμα στον ορισμό των δασών (μετά τη φετινή κατάργηση του δασοκτόνου 3208/2003), η ανυπαρξία εθνικού συστήματος καταγραφής της έκτασης και παρακολούθησης της κατάστασης των δασών. Ταυτόχρονα, η «ανεξέλεγκτη δόμηση και δημιουργία υποδομών συνεχίζει να επηρεάζει τις φυσικές εκτάσεις, δημιουργώντας μια συνεχή πηγή οχλήσεων και αλλαγών χρήσεων».
Ιδιαίτερη έμφαση δίνουν οι ερευνητές του WWF στη συνεχή απαξίωση της Δασικής Υπηρεσίας, ενώ «δεν φαίνεται να προωθείται στη θέση της κάποια άλλη δομή της Πολιτείας που να μπορεί να συνεισφέρει στο έργο της προστασίας των δασών. Ακόμα και για τα πλέον πολύτιμα δάση της χώρας μας (Εθνικά Πάρκα ή ευρωπαϊκό οικολογικό δίκτυο NATURA) τα μέτρα διαχείρισης είναι σχεδόν ανύπαρκτα, ενώ και οι σχετικοί Φορείς Διαχείρισης (όπου υπάρχουν) αντιμετωπίζουν τεράστια ελλείμματα».
Η μείωση των δαπανών για τη δασοπυρόσβεση είναι δραματική: Ενώ την τετραετία 1994 - 1998 δαπανούνταν πάνω από 30 εκατομμύρια ευρώ ετησίως, τη διετία 2004 - 05 έπεσαν στα 5 εκατ. ευρώ τον χρόνο. Μόνο το 2007, μετά το καταστρεπτικό και φονικό καλοκαίρι, οι δαπάνες ανέβηκαν στα 10 εκατομμύρια.

Συντονισμός

«Ένα μήνα μετά την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου όχι μόνο η συνεργασία μεταξύ των συναρμόδιων υπουργείων δεν έχει υπάρξει, αλλά δεν έχουν εκπληρωθεί ούτε οι επί μέρους υποχρεώσεις των υπουργείων και υπηρεσιών. Ο άμεσος κεντρικός κυβερνητικός συντονισμός αποτελεί απόλυτη αναγκαιότητα», τονίζει το WWF. «Σε εποχές κρίσης, όπως αυτή που διανύουμε, η προστασία των δασών δεν είναι πολυτέλεια αλλά κρίσιμη παρέμβαση στα δημόσια οικονομικά και αναγκαία επένδυση στην μακροπρόθεσμη ανάπτυξη, την ασφάλεια και την ποιότητα ζωής», τονίζει ο Δημήτρης Καραβέλλας, Διευθυντής του WWF Ελλάς.

Πρόσκληση για νυχτερινές βάρδιες

Δασοπροστασία και... ψυχική ηρεμία υπόσχονται οι Εθελοντές Δασοπυροπροστασίας Αττικής (Ε.ΔΑΣ.Α), καλώντας τους πολίτες να αναλάβουν υπηρεσία νυχτερινής δασοπυροφυλακής στην Πάρνηθα. «Ο καθένας μπορεί να συμμετέχει σε μια ομάδα, η οποία καλύπτει ένα βράδυ, από τις 9 μ.μ. έως τις 6 π.μ., με δίωρες βάρδιες, στα στεγασμένα πυροφυλάκια της Σκίπιζας και της Μόλας. Σε κάθε ομάδα υπάρχει ένας υπεύθυνος, εκπαιδευμένος από τον σύλλογό μας», μας εξηγεί ο κ. Γιώργος Σαλιαρέλης, μέλος του Δ.Σ. του Ε.ΔΑΣ.Α. Η ομάδα είναι σε διαρκή επαφή με την Πυροσβεστική, τον Φορέα Διαχείρισης και το Δασαρχείο Πάρνηθας. Οι δασοπυροφυλάξεις είναι εξαιρετικά αναγκαίες για να εντοπιστεί η φωτιά εν τη γενέσει της. «Στα 24 χρόνια δασοπυροφύλαξης έχουμε δώσει πρώτη αναγγελία για 155 πυρκαγιές», τονίζει ο κ. Σαλιαρέλης. Το ανησυχητικό είναι ότι φέτος, αν και είμαστε στην αρχή του καλοκαιριού, οι εθελοντές έχουν ειδοποιήσει για τέσσερις φωτιές. Ευτυχώς καμία δεν ξέφυγε...
«Εάν ο καθένας από τα πέντε εκατομμύρια Αθηναίων αφιέρωνε ένα βράδυ του καλοκαιριού στην Πάρνηθα, η φύλαξή της θα ήταν πιο καλή. Η Πάρνηθα είναι υπόθεση όλων μας», είναι το μήνυμα του Ε.ΔΑΣ.Α. Η επαφή με το δροσερό περιβάλλον του βουνού και η ανεπανάληπτη θέα από υψόμετρο 1.100 μέτρων αποτελούν το καλύτερο τονωτικό για τις δύσκολες μέρες που περνάμε, τονίζουν. Τηλέφωνο επικοινωνίας 210-52.00.680. Ιστοσελίδα: www.edasa.gr

«Καζάνι» η καμένη Πελοπόννησος

Προκόπης Γιόγιακας, εφ. Τα Νέα, 27/3/2008

Σημαντικές αλλαγές στο κλίμα προκαλούν οι περσινές πυρκαγιές

Έως και 2,4 βαθμούς Κελσίου θα ανέβει η μέση μέγιστη θερμοκρασία στις περιοχές της Πελοποννήσου που κάηκαν το καλοκαίρι, ενώ η απειλή της ερημοποίησης έχει ήδη χτυπήσει την πόρτα της περιοχής...
Αυτό προκύπτει από έρευνα που πραγματοποίησε το Κέντρο Έρευνας Φυσικής Ατμόσφαιρας και Κλιματολογίας της Ακαδημίας Αθηνών με επικεφαλής τον ακαδημαϊκό και πρόεδρο του Αστεροσκοπείου Αθηνών κ. Χρήστο Ζερεφό και ερευνητή τον υποψήφιο διδάκτορα του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Κώστα Δουβή.
Η έρευνα αφορά την Ηλεία, τη Μεσσηνία, την Αρκαδία, τη Λακωνία και την Αχαΐα, και το μοντέλο που «έτρεξε» στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές του Κέντρου Έρευνας- σε αυτή τη φάση δεν χρησιμοποιήθηκαν όργανα στις καμένες περιοχές- μέτρησε τις μέσες θερμοκρασίες, τις μέγιστες, τις διακυμάνσεις, αλλά και τις ακραίες.
Όπως προέκυψε από το πρόγραμμα, σε ό,τι αφορά τη μέση θερμοκρασία, η μεγαλύτερη αύξηση, δηλαδή 1,8 βαθμοί Κελσίου, προβάλλει στα όρια Μεσσηνίας- Λακωνίας, ενώ σε έκταση περίπου 2.000 τετραγωνικών χιλιόμετρων γύρω από αυτές τις περιοχές, η αύξηση είναι 1 βαθμός Κελσίου, γεγονός που δείχνει τη σοβαρή μεταβολή του τοπικού κλίματος.
Και επειδή το μοντέλο είναι θεωρητικόκαι όχι 100% ακριβείας- χρησιμοποιήθηκε, όπως εξηγεί ο κ. Δουβής, «μεγαλύτερη έκταση από αυτήν που κάηκε πραγματικά στην Πελοπόννησο. Δηλαδή 3.750 τετραγωνικά χιλιόμετρα από τα περίπου 1.800 τετραγωνικά χιλιόμετρα που κάηκαν στις προαναφερόμενες περιοχές».

Το χειρότερο σενάριο

«Τα στοιχεία της έρευνας που προέκυψαν από το θεωρητικό μοντέλο που χρησιμοποιήσαμε, δείχνουν το χειρότερο σενάριο σχετικά με το αποτέλεσμα που επέφεραν οι πυρκαγιές στην Πελοπόννησο», λέει στα «ΝΕΑ» ο κ. Χρήστος Ζερεφός. «Μέχρι στιγμής, αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι για την επόμενη 20ετία μέχρι να ξαναδημιουργηθούν τα καμένα δάση, έχουμε αύξηση της θερμοκρασίας κατά μισό βαθμό. Αυτό με τη σειρά του έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της υγρασίας με συνέπεια να είναι πιο αισθητή η άνοδος της θερμοκρασίας στους κατοίκους αυτών των περιοχών».
Σύμφωνα με τον ίδιο: «Ο μισός βαθμός που θα αυξηθεί η θερμοκρασία στα καμένα θα είναι μεγαλύτερος- όπως άλλωστε προέκυψε και από την έρευνα- στο μικροκλίμα των λεγόμενων “κλειστών” περιοχών, όπως είναι για παράδειγμα οι κοιλάδες και οι περιοχές που δεν αερίζονται καλά. Πλέον, είναι ξεκάθαρο και προκύπτει από έρευνες ότι εξαιτίας των κλιματικών αλλαγών- κυρίως αύξηση της ξηρασίαςη Ελλάδα αντιμετωπίζει πολύ μεγάλο κίνδυνο δασικών πυρκαγιών».

Κίνδυνος ερημοποίησης

«ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΜΙΑ μικρή αύξηση της θερμοκρασίας- δεν έχει σημασία αν είναι μισός ή 1 βαθμός Κελσίου- έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της θερμοκρασίας του εδάφους. Αυτό σημαίνει μεγαλύτερη απώλεια του εδαφικού νερού από την εξάτμιση και οξείδωση των οργανικών ουσιών του εδάφους που προέρχονται κυρίως από τα φύλλα και τις ρίζες», λέει ο καθηγητής Εδαφολογίας στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Κωνσταντίνος Κοσμάς. «Η έλλειψη αυτών των οργανικών ουσιών έχει επίπτωση στις καλλιέργειες, ενώ είναι η αρχή για την εμφάνιση της ερημοποίησης».
Την ίδια άποψη έχει και ο δρ περιβαλλοντολόγος κ. Φίλιππος Κυρκίτσος. «Με την αύξηση της θερμοκρασίας, έστω κι αν ο μισός βαθμός φαίνεται εκ πρώτης όψεως πολύ μικρή άνοδος, έχουμε μείωση της υγρασίας στα καμένα γεγονός που επιδεινώνει τη διαδικασία ερημοποίησης της περιοχής», επισημαίνει. «Το δάσος προσελκύει ζώα και πτηνά που με τη σειρά τους συμβάλλουν στη γονιμότητα του εδάφους. Έτσι, πέρα από το αίσθημα δυσφορίας που θα νιώθουν όσοι βρίσκονται στην περιοχή των καμένων, με τη μείωση της γονιμότητας έχουμε επιτάχυνση της ερημοποίησης...».
Όπως εξηγεί: «Οι επιστήμονες που ασχολούνται με τις κλιματικές αλλαγές και το Φαινόμενο του Θερμοκηπίου, από τη Βιομηχανική Εποχή- που άρχισαν να κάνουν μετρήσεις- έως σήμερα έχουν παρατηρήσει ότι η μέση αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη είναι της τάξεως του 1 βαθμού Κελσίου. Με τον 1 βαθμό παρατηρούμε τις τεράστιες επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών. Έχουμε χιόνια, τυφώνες και αλλά ακραία καιρικά φαινόμενα. Έτσι, αν στα καμένα έχουμε μια αύξηση της θερμοκρασίας από 1,8 έως 2,4 βαθμών Κελσίου, θα υπάρξουν σοβαρές επιπτώσεις στο μικροκλίμα της περιοχής».

Οι ηθικοί αυτουργοί των πυρκαϊών

Ιωάννης Κακαράς*, εφ. Το Βήμα, 25/9/2007

Η έξαρση του φαινομένου των δασικών πυρκαϊών ανέδειξε το πρόβλημα της έλλειψης προστασίας των δασών και της έλλειψης δασικής πολιτικής. Τα δημόσια δάση καίγονται και μετατρέπονται σε δασικές εκτάσεις γιατί με τον τρόπο αυτό αδυνατίζει σημαντικά ο δημόσιος χαρακτήρας των και μη υπάρχοντος δασολογίου- κτηματολογίου μπαίνουν σε εφαρμογή δοκιμασμένες παράνομοι μέθοδοι και τεχνάσματα μετατροπής των δασικών εκτάσεων σε αγροτικές, σε οικόπεδα και σε εκτάσεις για τουριστική, οικιστική κ.λπ. ανάπτυξη. Στην όλη αυτή εγκληματική και άριστα μεθοδευμένη επιχείρηση συμμετέχουν πολύ ικανοί μαχητές όπως καταπατητές, εμπρηστές, βοηθούμενοι από οικοδομικούς συνεταιρισμούς, ικανούς δικηγόρους, ενίοτε και από φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης και την Εκκλησία.
Όλοι αυτοί με τη συμβολή των κυβερνώντων και την ανοχή της κοινωνίας διαπράττουν επί δεκαετίες τώρα το διαρκές έγκλημα καταστροφής των δασών μας. Αυτή είναι μια τακτική που εφαρμόσθηκε επανειλημμένα στην πράξη και πέτυχε. Η ίδια συνταγή εφαρμόσθηκε στον Υμηττό, στην Πεντέλη, στην Πάρνηθα, στο υπόλοιπο Λεκανοπέδιο και σε όλη την Ελλάδα. Τα συμφέροντα είναι τεράστια. Μόνο στο λεκανοπέδιο της Αττικής υπάρχουν 300.000 αυθαίρετες οικοδομές (Ρακιντζής Λ., Γεν. Επιθ/τής Δημ. Διοίκησης). Ενα στρέμμα καταπατημένης έκτασης αξίζει σήμερα μέχρι και 1- 2 εκατ. ευρώ. Κάντε μια επίσκεψη στον Εθνικό Δρυμό του Παρνασσού για να εκτιμήσετε την υφιστάμενη κατάσταση. Το κράτος είναι ανύπαρκτο. Οι παρανομούντες δεν τιμωρούνται.
Όσο θα εφαρμόζεται η δασική πολιτική που ασκείται εδώ και 30- 40 χρόνια, τα δάση της Ελλάδας θα καίγονται, θα καταπατούνται και θα οικοπεδοποιούνται. Εργαλεία για την αντιμετώπιση του προβλήματος προστασίας των δασών μας είναι μεταξύ άλλων οι ακόλουθες ενέργειες: * Η επικύρωση με νόμο των δασικών χαρτών, οι οποίοι είναι έτοιμοι από το 1979. * Σύνταξη και επικύρωση με νόμο του δασικού κτηματολογίου.

Σύνταξη και επικύρωση με νόμο του εθνικού κτηματολογίου.

Με τους δασικούς χάρτες θα γνωρίζουμε ποια έκταση είναι δασική ή χορτολιβαδική, και ποια είναι δάσος. Με το δασικό και το εθνικό κτηματολόγιο θα γνωρίζουμε σε ποιον ανήκει η οποιαδήποτε έκταση. Τότε τα πράγματα θα απλουστευθούν γιατί θα αποτρέπονται οι εμπρησμοί, θα αποκλείονται οι παράνομες ενέργειες αλλαγής χρήσεως γης και οι οικοπεδοποιήσεις, ενώ παράλληλα θα μπορεί να εφαρμοσθεί μια πολιτική χωροταξικού σχεδιασμού και ανάπτυξης.
Την πλήρη ευθύνη για τη συνέχιση της δασοκτόνου δασικής πολιτικής την έχουν οι εκάστοτε κυβερνώντες. Γιατί άραγε επί 30 και 40 χρόνια τώρα δεν επικυρώθηκαν δασικοί χάρτες; Γιατί δεν συντάχθηκε το δασικό και το εθνικό κτηματολόγιο, με αποτέλεσμα να είμαστε οι τελευταίοι στην Ευρώπη χωρίς κτηματολόγιο; Η απάντηση είναι απλή: οι εκάστοτε κυβερνώντες ή ήταν ανίκανοι να το υλοποιήσουν (πράγμα απίθανο) ή δεν ήθελαν, διότι εξυπηρετούσαν και εξυπηρετούν συμφέροντα όσων κερδίζουν από την εφαρμογή της συγκεκριμένης πολιτικής. Με λίγα λόγια είναι τα ίδια τα κόμματα εξουσίας υπεύθυνα, είναι οι ηθικοί αυτουργοί για την τεράστια συμφορά και βαρβαρότητα που δέρνει τον τόπο όλα αυτά τα χρόνια με τις καταστροφές των δασών και του περιβάλλοντος, την παράνομη δόμηση μέσα στα δάση, τους παράνομους οικισμούς, την έλλειψη χωροταξικού σχεδιασμού, τη διαπλοκή και διαφθορά που συνοδεύουν την ασκούμενη πολιτική. Κάποια ακόμη στοιχεία που αποκαλύπτουν την δασοκτόνο πολιτική που εφαρμόζεται στη χώρα μας και τους πραγματικούς ενόχους:
Το εθνικό κτηματολόγιο ήταν κατά τον κ. Λαλιώτη το μεγαλύτερο από τα μεγάλα έργα του ΠαΣοΚ. Το έργο αυτό εξελίχθηκε σε ένα τεράστιο σκάνδαλο που διέσυρε τη χώρα μας διεθνώς με επιβολή προστίμων από την Ευρωπαϊκή Ενωση ενώ οι υπεύθυνοι απαλλάχθηκαν με βούλευμα. Η σημερινή κυβέρνηση προσπάθησε πρόσφατα να αναθεωρήσει το άρθρο 24 του Συντάγματος που αφορά τα δάση και νόμιμα και ωραία να πετύχει τον αποχαρακτηρισμό εκατομμυρίων στρεμμάτων δάσους- δασικών εκτάσεων. Το ΠαΣοΚ ως αντιπολίτευση αντέδρασε, όπως και τα άλλα κόμματα, αλλά και παράγοντες του κυβερνώντος κόμματος. Η προσπάθεια απέτυχε. Το ίδιο ακριβώς σενάριο αλλά με κυβέρνηση του ΠαΣοΚ και αντιπολίτευση τη ΝΔ είχε επαναληφθεί το 2001. Τρανή απόδειξη ότι και τα δύο κόμματα εξουσίας έχουν την ίδια πολιτική στο θέμα αυτό και με περίσσευμα υποκρισίας την εφαρμόζουν.
Η Δασική Υπηρεσία ήταν μέχρι τις αρχές της 10ετίας του ΄80 οργανωμένη και με τεράστιο έργο στον τομέα των δασών (προστασία, διαχείριση, αξιοποίηση, αναδασώσεις, αφανή δασοτεχνικά έργα), το οποίο κάποτε πρέπει να παρουσιασθεί στον ελληνικό λαό. Την Υπηρεσία αυτή τη συρρίκνωσαν, την αποδεκάτισαν και τη μετέτρεψαν σε Υπηρεσία-σφραγίδα. Κατάργησαν την Κρατική Εκμετάλλευση των δημόσιων δασών, των οποίων τη διαχείριση παρέδωσαν στους δασικούς συνεταιρισμούς, τους οποίους μετέτρεψαν σε εμπόρους. Μείωσαν σταδιακά μέχρι μηδενισμού τις πιστώσεις για τα δάση (0,03 εκατ. ευρώ ή 12 εκατ. δρχ. ανά Δασαρχείο για το έτος 2006), υποβαθμίζοντας έτσι την ποιότητα των δασών και βάζοντας σε κίνδυνο την προστασία και την αειφορία του δάσους. Αυτά συμβαίνουν διότι τα έργα για την προστασία και την αειφορία του δάσους, ενώ είναι αφανή και σωτήρια, δεν φέρνουν ψήφους και δεν έχουν εγκαίνια. Υποβάθμισαν και σταδιακά εξαφάνισαν τη δασική έρευνα. Τις αρμοδιότητες της Δασικής Υπηρεσίας τις μοίρασαν σε διάφορα υπουργεία (ΥΠΕΧΩΔΕ, Εσωτερικών, Περιφερειάρχες, Πυροσβεστική Υπηρεσία). Ενώ οι δασικοί υπάλληλοι συνεχώς μειώνονται και οι δραστηριότητες της Δασικής Υπηρεσίας συρρικνώνονται, ιδρύονται συνεχώς δασολογικές σχολές (λειτουργούν ήδη δύο πανεπιστημιακές σχολές και τρία Τμήματα ΤΕΙ) που παράγουν ανέργους αποφοίτους.
Ποιος είναι σήμερα ο αρμόδιος υπουργός για τα δάση; Ο υπουργός Γεωργίας, ο υπουργός ΠΕΧΩΔΕ; Αποτελεί παγκόσμια πρωτοτυπία να είναι υπεύθυνος για τα δάση και το περιβάλλον ο υπουργός Χωροταξίας και Δημοσίων έργων. Είναι σαν να βάλουμε τον λύκο να φυλάει τα πρόβατα. Η μόνη πράξη του κ. Μπασιάκου ως υπουργού υπευθύνου για τα δάση ήταν η πολύ πρόσφατη κατάθεση σχεδίου νόμου, με τον οποίο προεκλογικά θα σταματούσαν οι κατεδαφίσεις των αυθαιρέτων κτισμάτων μέσα στα δάση.
Είναι περιττά τα κροκοδείλια δάκρυα από την πλευρά των υπευθύνων κάθε φορά που καίγονται τα δάση μας, που χάνονται οι πιλότοι μας και οι δασοπυροσβέστες μας. Συνυπεύθυνοι όμως στο έγκλημα που διαπράττεται συνεχώς είναι και όσοι από εμάς στηρίζουν ή ανέχονται τη συγκεκριμένη πολιτική, γιατί: «Το άλλο μισό της βαρβαρότητας είναι να την ανέχεσαι».

* Ο κ. Ιωάννης Κακαράς είναι διδάκτωρ Δασολογίας, καθηγητής ΤΕΙ.

Μία στις τρεις φωτιές ξεκινά από σκουπιδότοπους

Ματίνα Ηρειώτου, εφ. Τα Νέα, 1/9/2007

(...)Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Υπηρεσίας, σε ελάχιστες πυρκαγιές τα αίτια- και οι δράστες- παραμένουν άγνωστα, ενώ αποδεικνύεται μύθος το επιχείρημα για μπαράζ «μη τυχαίων» πυρκαγιών. Όπως φαίνεται μάλιστα, η ανεπαρκής αντιμετώπιση των πυρκαγιών είναι η μόνη αλήθεια.
(...)Τόσο αυτές οι πυρκαγιές όσο και τα επίσημα στατιστικά στοιχεία της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας δείχνουν ότι είναι μακριά από την αλήθεια το σενάριο ότι οι φωτιές- με εξαίρεση αυτές που προκαλούνται από εμπρησμό με πρόθεση- ξεσπούν σε επιλεγμένα σημεία. Για παράδειγμα, όπως κάθε χρόνο διαπιστώνει η Πυροσβεστική, εκατοντάδες πυρκαγιές ξεκινούν από σκουπιδότοπους. Στο σύνολο των 14.021 πυρκαγιών που ξέσπασαν το 2000- ήταν η χρονιά που κατείχε το θλιβερό ρεκόρ καμένων εκτάσεων πριν από το φετινό καλοκαίρι-, οι 5.291 ξεκίνησαν από σκουπιδότοπους.
Μία στις τρεις από αμέλεια. Πολλές φορές τις τελευταίες ημέρες οι υπουργοί Επικρατείας και Οικονομικών αναρωτήθηκαν αν «μπορεί να είναι τυχαίες οι φωτιές». Η Πυροσβεστική Υπηρεσία έχει πλήρη και τεκμηριωμένη απάντηση. Σύμφωνα με τα στοιχεία των ερευνών της Διεύθυνσης Αντιμετώπισης Εγκλημάτων Εμπρησμού και τις δικογραφίες που αυτή σχημάτισε κατά την εξαετία 2000- 2005, μόνο για το 37,60% των πυρκαγιών σε δάση και δασικές εκτάσεις τα αίτια παραμένουν άγνωστα. Σε εμπρησμό από αμέλεια οφείλεται το 32,16% αυτών των πυρκαγιών, ενώ σε εμπρησμό από πρόθεση περίπου η μία στις πέντε (ποσοστό 19,81%). «Τυχαία» είναι η αιτία για να ξεσπάσει μόλις το 0,33% των πύρινων καταστροφών, ενώ από φυσική αυτανάφλεξη λόγω των ιδιαίτερων κλιματολογικών συνθηκών ξεσπά μία στις δέκα φωτιές σε δάση και δασικές εκτάσεις (10,10%).
Μάλιστα, όπως σημειώνει σε πρόσφατη έρευνά του υπό τον τίτλο «Εμπρηστές Δασών» ο κ. Ανδριανός Γκουρμπάτσης, υποστράτηγος του Πυροσβεστικού Σώματος εν αποστρατεία - νομικός, που στηρίζεται στα στατιστικά δεδομένα των πυρκαγιών 2000- 2004, «έχει μειωθεί το ποσοστό των δασικών πυρκαγιών στις οποίες δεν εξακριβώθηκε η αιτία τους. Ειδικότερα, από το 53,4% μέσο όρο για το διάστημα 1986- 1998 και το 73,7% που ήταν το έτος 1998 - χρόνος που η δασοπυρόσβεση ανατέθηκε στο πυροσβεστικό σώμα-, μειώθηκε στο 37,6%». Ο κ. Γκουρμπάτσης εξηγεί: «Η σημαντική αυτή μείωση οφείλεται στην ειδική εκπαίδευση του προσωπικού της Διεύθυνσης Αντιμετώπισης Εγκλημάτων Εμπρησμού από ειδικά στελέχη του FΒΙ στην εξιχνίαση των εμπρησμών, που έγινε το 2000 και το 2001 με αφορμή τη λειτουργία αυτής της ειδικής υπηρεσίας».
Καταδίκη για έναν στους επτά. Στην ίδια έρευνα ο απόστρατος υποστράτηγος της Πυροσβεστικής καταρρίπτει και τον μύθο γύρω από την ταυτότητα και τα κίνητρα των εμπρηστών και γιατί δεν συλλαμβάνονται. Κυβερνητικά στελέχη- από τον κ. Πολύδωρα και τις ασύμμετρες απειλές, έως άλλους που είδαν πίσω από τις πυρκαγιές τους αντιεξουσιαστές - ενίσχυσαν αυτό το ερώτημα. Όμως, κατά την περίοδο 2000- 2004 παραπέμφθηκαν να δικαστούν ως υπαίτιοι για εμπρησμό από πρόθεση και από αμέλεια σε δάση και δασικές εκτάσεις 4.310 άτομα. Από αυτούς καταδικάσθηκε τελικά μόλις το 16,2%, δηλαδή 699 άτομα ή ένας στους επτά. Στη συντριπτική πλειονότητα μάλιστα (72,9%) οι ποινές που επιβλήθηκαν ανεστάλησαν. Ένα επίσης σημαντικό στοιχείο για την ταυτότητα των εμπρηστών είναι ότι περίπου οι τρεις στους δέκα είναι αγρότες ή κτηνοτρόφοι (ποσοστό 28,3%), γεγονός που όπως εκτιμάται υποδηλώνει και το κίνητρό τους: να καθαρίσουν τα χωράφια τους και να εξασφαλίσουν φρέσκο χορτάρι για τα ζώα τους μετατρέποντας ολόκληρες περιοχές σε βοσκότοπους. Τεχνίτες, εργάτες και χειριστές μεταφορικών μέσων είναι το 29,4% των καταδικασθέντων για εμπρησμό. Σημειώνεται ότι για τη φωτιά στο Αλιβέρι έχουν συλληφθεί και παραπεμφθεί για εμπρησμό από αμέλεια δύο ηλεκτροσυγκολλητές και οι ιδιοκτήτες της οικοδομής στην οποία εργάζονταν.

Η αναδάσωση ευθύνεται για νέες μεγάλες πυρκαγιές

Εφ. Καθημερινή, 15/6/2007

ΤΟ ΚΟΨΙΜΟ νεκρών δέντρων μετά από πυρκαγιά και η φύτευση καινούργιων μπορεί να προκαλέσει καταστροφικότερες πυρκαγιές στο μέλλον και για τουλάχιστον για μία ή δύο δεκαετίες τα δέντρα αποτελούν ένα ρευστή πηγή καυσίμων, υποστηρίζουν σε μελέτη τους επιστήμονες της Δασικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ και του Κρατικού Πανεπιστημίου του Όρεγκον, ερχόμενοι έτσι σε αντίθεση με τις συμβατικές πρακτικές.
Τα ευρήματα της έρευνας που δημοσιεύτηκε σε επιστημονικό περιοδικό αμφισβητούν την έως τώρα πρακτική της σωστικής αναδάσωσης στα δάση των ΗΠΑ.
Η έρευνα, πρώτη του είδους της, έρχεται σε μια εποχή, κατά την οποία η παγκόσμια υπερθέρμανση αναμένεται να αυξήσει το μέγεθος και των αριθμό των πυρκαγιών, ενώ το ετήσιο κόστος καταπολέμησής τους για τις ΗΠΑ θα κυμανθεί γύρω στα 1 δισεκατομμύριο δολάρια (750 εκατομμύρια ευρώ).

Αντιπαράθεση οικολόγων και κυβέρνησης Μπους

Οι επιστήμονες μελέτησαν δορυφορικές απεικονίσεις, αεροφωτογραφίες και τα αρχεία για την αντιπυρική προστασία και την αναδάσωση σε περιοχές στο νότιο Όρεγκον που κάηκαν από τις πυρκαγιές του 1987 και του 22.
Η πυρκαγιά του 2002, που ήταν η μεγαλύτερη των ΗΠΑ για τη χρονιά εκείνη, έγινε το πεδίο αντιπαράθεσης μεταξύ των οικολόγων και της κυβέρνησης Μπους για τη συλλογή των δέντρων μετά τη φωτιά. Μόνο 5% της περιοχής καθαρίστηκε μετά από την πυρκαγιά.
"Ήταν συμβατική λογική να δημιουργείς αντιπυρική προστασία και αναδάσωση προκειμένου να μειώσουν τον κίνδυνο στις επικίνδυνες περιοχές» δήλωσε ο Τζόναθαν Τόμπσον, υποψήφιος καθηγητής του πανεπιστημίου του Όρεγκον και κύριος συντάκτης της έρευνας. «Τα στοιχεία μας υποδεικνύουν την αντίθετη πρακτική».
Οι μεγάλες συστάδες στοιβαγμένων νεαρών δέντρων, που δημιουργούνται από την αναδάσωση, είναι επικίνδυνα για το ενδεχόμενο πυρκαγιάς, καθώς αποτελούν, καυσίμων. Αντιθέτως, τα μεγάλα νεκρά δέντρα, είναι λιγότερο επικίνδυνο, γι' αυτό και θα πρέπει να σταματήσει η απομάκρυνσή των κορμών τους από τις καμένες περιοχές, όπως συνηθίζεται μέχρι τώρα.

Έγκλημα και τιμωρία

Σταύρος Ψυχάρης, εφ. Το Βήμα, 31/7/2005

Πριν από είκοσι περίπου χρόνια, μια εκτεταμένη πυρκαϊά κατέστρεψε μεγάλες εκτάσεις του Αγίου Όρους. Εικόνα βιβλικής καταστροφής δημιουργούσαν τα κύματα φωτιάς, που εξαφάνιζαν αιωνόβια δένδρα και απειλούσαν με ολοκληρωτική καταστροφή το λίκνο της Ορθοδοξίας. Αλλά η ολοκληρωτική καταστροφή που πολλοί εφοβήθησαν δεν συνετελέσθη.
Με τις ηρωικές προσπάθειες των ειδικών δυνάμεων και πολλών εθελοντών, με τον δραματικό αγώνα των καλογήρων αλλά και την ευγενική βοήθεια ξένων (όπως η Δημοκρατία της Γερμανίας, που διέθεσε πυροσβεστικά ελικόπτερα, άγνωστο ακόμη τότε στην Ελλάδα μέσο πυροσβέσεως) η μεγάλη πυρκαϊά ετέθη υπό έλεγχο και το Άγιον Όρος απέφυγε την ολοκληρωτική καταστροφή. Εν τούτοις το Περιβόλι της Παναγίας βγήκε από την περιπέτειά του αυτή βαρύτατα τραυματισμένο. Τεράστιες εκτάσεις δάσους έγιναν θλιβερά αποκαΐδια μιας πυρκαϊάς της οποίας τα αίτια ουδέποτε εξακριβώθηκαν με απόλυτη βεβαιότητα. Θα μπορούσε να είναι ανθρώπινο λάθος, θα μπορούσε να είναι αποτέλεσμα ενός διαβολικού παιγνιδιού της φύσης - αρκεί ένα σπασμένο γυαλάκι για να δημιουργηθεί με τη βοήθεια των ηλιακών ακτίνων ένα καταστρεπτικό φλογοβόλο όπλο!
Ένα ήταν βέβαιον, ότι δεν υπήρχε σκοπιμότης, δεν ήταν εμπρησμός εκ προθέσεως. Το σκεπτικόν του αποκλεισμού εγκληματικής ενέργειας στηριζόταν στο ότι ουδείς είχε συμφέρον από έναν τέτοιο εμπρησμό. Τα δάση του Αγίου Ορους αποκλείεται να γίνουν... οικόπεδα προς ανοικοδόμησιν εξοχικών κατοικιών...
H συνέχεια ήταν αποκαλυπτική. Μία δεκαετία μετά την καταστρεπτική πυρκαϊά τα ίχνη της είχαν εξαφανισθεί! Υπεριπτάμενος του Αγίου Όρους οποιοσδήποτε μπορούσε να διαπιστώσει το «θαύμα». Το δάσος είχε αναβιώσει πλήρως, πουθενά δεν έβλεπες αποκαΐδια κατεστραμμένου δάσους. Δύσκολα ανεγνώριζες τις τραυματισμένες περιοχές.
Οι λόγοι είναι απλοί: καθώς δεν υπήρχαν εμπρηστές, δεν υπήρχαν και ενδιαφερόμενοι για την «αξιοποίηση» του καμένου δάσους. Και η «αξιοποίηση» γίνεται είτε με την οικοπεδοποίηση είτε με τη μετατροπή του δάσους σε βοσκοτόπους, οπότε τα κατσίκια τρώνε ό,τι φυτρώνει και το δάσος δεν αναβιώνει...
Οι λόγοι για τους οποίους αναβίωσαν τα καμένα δάση του Αγίου Ορους προσδιορίζουν γιατί ΔΕΝ θα αναβιώσουν οι δασικές εκτάσεις που κατεστράφησαν με την προχθεσινή πολλαπλή πυρκαϊά της Ανατολικής Αττικής! Οι καμένες εκτάσεις τού χθες θα γίνουν οικόπεδα, αφού προηγουμένως ορισμένα τμήματά τους θα τα αποτελειώσουν ποίμνια της περιοχής...
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πυρκαϊές σαν την προχθεσινή είναι εμπρησμοί εκ προθέσεως με στόχο τη λεηλασία του πολύτιμου δημόσιου πλούτου που συνιστούν τα ελάχιστα εναπομένοντα στην Αττική δάση.
Και αυτό θα συμβαίνει και αύριο αν η πολιτεία δεν λάβει κάποτε τα μέτρα που πρέπει. Να διασφαλίσει δηλαδή την αναδάσωση των καμένων εκτάσεων και, κυρίως, να τιμωρεί αυστηρότατα με ποινές καθείρξεως χωρίς εξαγορά τους εμπρηστές.

Αυθαίρετα με θέα στη νομιμότητα

Χαρά Τζαναβάρα, εφ. Ελευθεροτυπία, 28/09/2003

«Πράσινο φως» για νέα γενιά αυθαιρέτων δίνουν εμμέσως τα νέα μέτρα που ανακοίνωσε η Βάσω Παπανδρέου, τα οποία εξασφαλίζουν άμεση σύνδεση με τα δίκτυα της ΔΕΗ και της ύδρευσης, ενώ μοιράζουν υποσχέσεις -ανεκπλήρωτες, εδώ και δεκαετίες- για ένταξη των περιοχών στο σχέδιο.

Καμένη γη στο σφυρί.

Μάλιστα η περίοδος χάριτος δεν λήγει με την ψήφιση του νομοσχεδίου, που αναμένεται να γίνει ώς το τέλος του χρόνου. Με διάταξή του θα δίνεται προθεσμία 6 μηνών, που μπορεί να παραταθεί, στους ιδιοκτήτες αυθαιρέτων για να προσκομίσουν τα απαραίτητα δικαιολογητικά. Αυτό μεταφράζεται, για τη νεοελληνική πραγματικότητα, σε δικαίωμα αυθαίρετης δόμησης έως τα μέσα του 2004, με σοβαρές προοπτικές νέας παράτασης.
Δεν είναι άλλωστε η πρώτη φορά που επιχειρείται να τακτοποιηθεί η παράνομη δόμηση. Από το 1968 έχουν εκδοθεί 16 νόμοι (!!) με διατάξεις για τα αυθαίρετα, ενώ πρέπει να προστεθούν και άλλα 6 προεδρικά διατάγματα. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Επίσημα στοιχεία δεν υπάρχουν, αλλά υπολογίζεται ότι την τελευταία 20ετία σε ολόκληρη τη χώρα έχουν κατασκευαστεί πάνω από 250.000 αυθαίρετα. Μόνον στην Ανατολική Αττική ανέρχονται σε 70.000, στη Χαλκιδική σε 25.000 και στην Ηλεία σε 15.000. Σε αυτά πρέπει να προστεθούν άλλα 170.000 κτίσματα που καταγράφηκαν το 1983 με τη γνωστή εκστρατεία «αν το δηλώσεις, μπορείς να το σώσεις». Οι «επιδόσεις» είναι τρομακτικές, αν υπολογιστεί ότι οι νόμιμες οικοδομικές άδειες που εκδίδονται από όλα τα πολεοδομικά γραφεία μόλις φθάνουν τις 70.000 το χρόνο.

Τζίρος 1,5 τρισ. το χρόνο

Δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν ότι, με αυτά τα «ρεκόρ», ο κλάδος των κατασκευών, που απασχολεί πάνω από 250.000 άτομα, στηρίζεται στην αυθαίρετη δόμηση. Στοιχεία του Ινστιτούτου Οικονομίας Κατασκευών, που ίδρυσε το υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ, ανεβάζουν τον ετήσιο τζίρο των αυθαίρετων οικοδομών σε 1,5 τρισ. δρχ. Δεν αναφέρεται τίποτα για το αναγκαίο «λάδωμα», αφού η ανέγερση ενός σπιτιού δεν γίνεται σε μία νύχτα και άρα δεν μπορεί να διαφεύγει της προσοχής των αρχών.
Με αυτά τα δεδομένα εξηγείται γιατί την τελευταία δεκαετία, με βάση τα επίσημα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, το κόστος της οικοδομής υπερδιπλασιάστηκε, ενώ στο ίδιο διάστημα ο πληθωρισμός έπεσε από το 18,9% στο 3,4%. Δεν συμφέρει -με οικονομικούς δείκτες- μόνον η αυθαίρετη δόμηση. Εξίσου κερδοφόρα αποδεικνύεται και η καθυστέρηση στην ένταξη νέων περιοχών στο σχέδιο, αφού με αυτό το «φρενάρισμα» διατηρούνται σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα οι τιμές των εντός σχεδίου ακινήτων.

Τα καταπατημένα

Και σε αυτό τον τομέα λείπουν τα επίσημα στοιχεία, αλλά στο ΥΠΕΧΩΔΕ εκτιμούν ότι το 90% των αυθαιρέτων έχει κατασκευαστεί σε αγροτεμάχια με εμβαδόν πολύ μικρότερο των 4 στρ. που απαιτούνται για να εκδοθεί νόμιμη άδεια σε εκτός σχεδίου περιοχές. Στην πλειονότητά τους κυμαίνονται από 250 έως 500 τετραγωνικά.
Το υπόλοιπο 10% είναι βίλες μεγάλων διαστάσεων, κτίσματα πάνω στο κύμα ή μέσα σε ρέματα και κυρίως οικοδομές που χτίστηκαν σε καταπατημένα ακίνητα του Δημοσίου, όπως είναι τα δάση, καμένα και μη.
Είναι οι πιο σοβαρές περιπτώσεις, που θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν μόνον μέσα από την εκπόνηση του κτηματολογίου. Η Β. Παπανδρέου έχει υποσχεθεί κατεδαφίσεις σε αυτές τις περιπτώσεις. Ομως στην πράξη αποδεικνύεται ότι χρειάζονται τουλάχιστον 3 χρόνια δικαστικών περιπετειών για να κριθεί τελεσίδικα κατεδαφιστέο ένα αυθαίρετο. Σημαντική «λεπτομέρειεα», τα περισσότερα αυθαίρετα δεν έχουν καν καταγραφεί.

Η αναδάσωση δεν είναι πάντα η λύση

Λαμπρινή Σταμάτη, εφ. Τα Νέα, 2/9/2000

«Η αναδάσωση κάνει περισσότερο κακό παρά καλό στα καμένα δάση! Ακούστε καλύτερα τον παλμό της γης, του δάσους που καίγεται...». Αυτό θα μπορούσε να είναι «συνθηματικά», το συμπέρασμα μιας μεγάλης έρευνας που έγινε από το τμήμα Οικολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, σχετικά με το πώς αντιδρούν το οικοσύστημα, τα δάση, το έδαφος, τα φυτά, τα ζώα, οι μικροοργανισμοί στη διάρκεια και ύστερα από μια πυρκαγιά.
«Η αναδάσωση δεν είναι η λύση», λένε οι ειδικοί. «Η φύση, τα μεσογειακά οικοσυστήματα έχουν προσαρμοστεί εδώ και χιλιάδες χρόνια, έτσι ώστε να μπορούν να αντιμετωπίζουν τη φωτιά, να ξεπερνούν τη διαταραχή και την καταστροφή που προκαλεί, να συνεχίζουν να ζουν». Οι επιστήμονες από το Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, οι οποίοι μελέτησαν το θέμα στα πλαίσια του ευρωπαϊκού προγράμματος «Προμηθέας», δεν αναφέρονται στις πυρκαγιές που καίνε κάθε χρόνο τις ίδιες ακριβώς περιοχές, ούτε στην Πεντέλη, όπου, αποδεδειγμένα πια, έπειτα από κάθε φωτιά ξεφυτρώνουν οικισμοί. Μιλούν για τους φυσικούς μηχανισμούς αναγέννησης του δάσους, για το πώς έχουν μάθει μέσα από την ίδια τη διαδικασία της εξέλιξης να αντιμετωπίζουν τη φωτιά τα φυτά, τα ζώα, οι μικροοργανισμοί, το έδαφος, για το πώς τελικά η πολιτική διαχείρισης των καμένων εκτάσεων και φροντίδας των δασών θα πρέπει να οργανωθεί εκ νέου έτσι ώστε να μην μπλοκάρει, αλλά να διευκολύνει αυτούς τους φυσικούς μηχανισμούς.
«Δεν είναι υπερβολή να πούμε πως αυτό που προκαλεί την υποβάθμιση στα δάση και γενικά στα χερσαία οικοσυστήματα της χώρας μας, δεν είναι η ίδια η φωτιά, αλλά η ανυπαρξία σωστής μεταπυρικής διαχείρισής τους», λέει χαρακτηριστικά η κ. Μαργαρίτα Αριανούτσου Φαραγκιτάκη, αναπληρώτρια καθηγήτρια Οικολογίας στον ομώνυμο τομέα του τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία υπήρξε επικεφαλής στη σχετική έρευνα. Η ίδια εξηγεί πως «ύστερα από μια πυρκαγιά και μέσα σε δύο χρόνια, τα φυτά αναγεννώνται και το οικοσύστημα ανακάμπτει. Τα φυτά, μάλιστα, αυτή την περίοδο, αναπτύσσονται με ταχύτατους ρυθμούς εκμεταλλευόμενα τον ανοικτό χώρο και αξιοποιώντας τα θρεπτικά ιόντα που βρίσκονται σε αφθονία μέσα στη στάχτη. Και αν δεν υπάρξει δευτερογενής παρέμβαση, η βλάστηση θα αποκατασταθεί, ενώ τα πρώτα χρόνια η ποικιλότητα θα είναι μεγαλύτερη από πριν».

Η ανθρώπινη παρέμβαση

Πρόβλημα και υποβάθμιση προκαλεί η ανθρώπινη παρέμβαση και όχι η ίδια η φωτιά. Η ξυλεία, η αναδάσωση, η βοσκή. «Οι αναδασώσεις δεν λύνουν κανένα πρόβλημα», λέει η κ. Αριανούτσου. «Συνήθως χρησιμοποιούνται ξενικά είδη, τα οποία διαταράσσουν τη φυσική ισορροπία με αποτέλεσμα να εμφανίζονται... σμήνη εντόμων. Η αναδάσωση του Υμηττού, με την τραχεία πεύκη, η οποία φύεται στη Μακεδονία και στα νησιά του Αιγαίου και όχι στην Αττική αντί της χαλεπίου, όπως θα έπρεπε, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Τα νέα δενδρύλλια συχνά αλλάζουν τους κανόνες του παιχνιδιού, διαταράσσουν την ισορροπία, δημιουργούν συνθήκες ανταγωνισμού ή πίεσης στα φυτά και τους οργανισμούς που ζουν στα δάση». Τα ξύλα από τα καμένα πευκοδάση μαζεύονται συνήθως τον πρώτο ή δεύτερο χρόνο μετά τη φωτιά, την περίοδο δηλαδή που οι νεαροί βλαστοί είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι. Έτσι, για να εκμεταλλευθούν οι κορμοί, τσαλαπατώνται οι δομές που θα εξασφάλιζαν τη συνέχιση της ύπαρξης του δάσους.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα όμως προκαλεί η βοσκή. Επειδή οι νεαροί βλαστοί είναι πλούσιοι σε θρεπτικά συστατικά, θεωρούνται εξαιρετικές ζωοτροφές. Όμως, η βοσκή όχι μόνο ανακόπτει την πορεία της φυσικής αναγέννησης των οργανισμών, αλλά επιπλέον προκαλεί συμπίεση και διάβρωση του εδάφους, απομακρύνει ζωτικής σημασίας οργανική ουσία και οδηγεί το οικοσύστημα σε κατάρρευση. (…)Σύμφωνα με τη μελέτη, μια πυρκαγιά που καίει ένα δάσος μια φορά στα 10 ή 30 χρόνια, δεν είναι καταστροφική. Μπορεί κάλλιστα να θεωρηθεί «κυκλική διαταραχή».

Κίνητρα για εμπρηστές!

Αντώνης Ρενιέρης, εφ. Τα Νέα, 25/7/1998

Πολλοί αναρωτιούνται, όχι μόνο τις τελευταίες μέρες που οι πυρκαγιές αποτελούν κυρίαρχο πρόβλημα και θέμα, αλλά εδώ και πολλά χρόνια, τι είναι αυτό που οπλίζει το χέρι των εμπρηστών και μόλις βρουν ευκαιρία καταστρέφουν πολύτιμους πνεύμονες πρασίνου, συμπαρασύροντας στην καταστροφή και σπίτια, αγροτικές εκτάσεις κ.λπ.
Η απάντηση ότι έτσι δημιουργούν οικόπεδα και περιουσίες είναι μεν σωστή αλλά αναφέρεται στο αποτέλεσμα. Το αίτιο της πράξης είναι διαφορετικό και δεν είναι άλλο από την αδυναμία της ελληνικής Πολιτείας, από τη σύστασή της μέχρι και σήμερα, να οργανώσει, να προγραμματίσει και να σχεδιάσει τον χώρο της.
Όταν η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα στην Ευρώπη όπου δεν υπάρχει Εθνικό Κτηματολόγιο (άντε είναι και η Αλβανία...), ώστε να είναι γνωστά μερικά στοιχειώδη για κάθε κράτος πράγματα όπως πού είναι δάσος και πού όχι, πού είναι οικόπεδα και πού καλλιεργήσιμη γη, ποιος κατέχει πόση γη και για ποια χρήση...
Όταν η χώρα μας είναι η μόνη στην Ευρώπη που δεν διαθέτει κανένα ολοκληρωμένο χωροταξικό σχέδιο, ώστε να ξέρει ο καθένας (ακόμη και ο εμπρηστής) ότι το κάθε τμήμα γης είναι καθορισμένο για ποιες χρήσεις είναι ή προορίζεται και άρα σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αλλάξει είτε επειδή κάηκε, είτε επειδή κάποιος το καταπάτησε, είτε επειδή έχει φίλο βουλευτή, δήμαρχο, υπουργό ή γενικώς μπάρμπα στην Κορώνη...
Όταν ακριβώς λόγω της έλλειψης Κτηματολογίου και ολοκληρωμένου σχεδιασμού, η Πολιτεία προβαίνει σε τοπικές, αποσπασματικές και εν πολλοίς χαριστικές ρυθμίσεις, κυρίως σε προεκλογικές περιόδους και με γνώμονα την εξυπηρέτηση της εκλογικής πελατείας... Τότε δεν είναι άλλος, παρά η ίδια η Πολιτεία που παρέχει σημαντικά κίνητρα και διευκολύνσεις στον κάθε εμπρηστή, καταπατητή, οικοπεδοφάγο ή όπως αλλιώς λέγεται, για να ανάψει τη φωτιά της καταστροφής και του ολέθρου.
Και όσοι αναρωτιούνται για πόσα χρόνια ακόμη θα βλέπουμε το ίδιο έργο, η απάντηση δεν είναι καθόλου ενθαρρυντική: Το Κτηματολόγιο, στην καλύτερη περίπτωση, θα ολοκληρωθεί σε 15-20 χρόνια, όσο για το χωροταξικό σχέδιο όλης της χώρας κανείς δεν ξέρει...

Πώς τα αυθαίρετα καίνε τα δάση

Γιάννης Μαρίνος, εφ. Το Βήμα, 19/7/1998

Με το ελικόπτερο, σίγουρα, κάνεις το συναρπαστικότερο ταξίδι. Σε αργή πορεία πολύ κοντά στη γη και με πλήρη εποπτεία τεράστιου χώρου, βλέπεις σχεδόν με κάθε λεπτομέρεια τα πάντα. Έτσι, μπόρεσα προ ημερών να δω την καμένη Αττική και τη νότια κυρίως Εύβοια, αλλά και την άθικτη Δυτική Μακεδονία, όπου τα δάση παραμένουν πυκνά, ζωηρά και ανέγγιχτα. Αφού εκεί η αυθαίρετη δόμηση είναι ανύπαρκτη, μια και δεν χρειάζεται. Η περιοχή, ιδίως κοντά στα σύνορα, ερημώνεται, αφού η έλξη της πόλης μαζί με την ανεργία ωθούν τους νέους στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη.
Το θέαμα των αυθαιρέτων από το ελικόπτερο είναι συγκλονιστικό. Και πολλαπλά αποκαλυπτικό. Όλη η Ανατολική Αττική, και το μεγαλύτερο τμήμα του Υμηττού, ολόκληρη σχεδόν η Πεντέλη, μεγάλο τμήμα στις υπώρειες της Πάρνηθας φιλοξενούν τον ακαταμάχητο πόθο του «κονομημένου» έλληνα να αποκτήσει μία βίλα ανακτορικών ενίοτε διαστάσεων, απαραιτήτως με πισίνα, καταπατώντας αναιδέστατα το δάσος, αντιστάσεως μη ούσης.
Υποθέτω ότι κάπως έτσι γίνεται. Ο ενδιαφερόμενος διαλέγει την τοποθεσία και το κομμάτι γης που ανταποκρίνεται στο γούστο του. Το ότι δεν του ανήκει, είναι μια επουσιώδης λεπτομέρεια. Αρκεί που ανήκει στο Δημόσιο και οι καλοί πολιτικοί μας του εγγυώνται ότι ουδείς θα τον ενοχλήσει, και αργά ή γρήγορα θα φροντίσουν να γίνει δικό του. Πάντως, αν δεν θελήσει να είναι ο ίδιος καταπατητής Δημοσίου, υπάρχουν οι επαγγελματίες που του το πωλούν. Οι σχετικές πινακίδες «πωλούνται οικόπεδα» τοποθετούνται σε ερημικά σημεία, στις μόλις καείσες περιοχές.
Βάζει λοιπόν κάποιον αρχιτέκτονα μηχανικό να του σχεδιάσει το σπίτι των ονείρων του, και μετά πληροφορείται από τους 200.000 άλλους συναδέλφους του στην αυθαιρεσία (τόσα υπολογίζονται τα αυθαίρετα στην περιοχή Αττικής), ποιος είναι ο πιο καταφερτζής εργολάβος, που του εγγυάται ανοικοδόμηση χωρίς περιπέτειες. Καλός εργολάβος σημαίνει με τις σωστές διασυνδέσεις στον χώρο της Αστυνομίας, της Πολεοδομίας και των Δασικών. Γιατί όλοι αυτοί πρέπει να κλείσουν τα μάτια, κατά την περίοδο της ανέγερσης του αυθαιρέτου, πράγμα που φυσικά στοιχίζει κάποιες μίζες. Και όταν πια ανεγερθεί η βίλα, ε, τότε ο νομοθέτης έχει φροντίσει ώστε οι προαναφερθείσες αρχές να μην μπορούν πια να κάνουν τίποτε. Αν υπάρξει κάποια καταγγελία, θα προβούν το πολύ σε κάποια καθυστερημένη μήνυση, για να έχουν και το άλλοθι ότι αυτοί έκαναν δήθεν το καθήκον τους.
Εν τω μεταξύ, ενώ η ιδιαίτερα προνοητική υπέρ των αυθαιρέτων νομοθεσία, με πλείστα παράθυρα και πρόνοιες, τους εξασφαλίζει το ουσιαστικό ακαταδίωκτο, με δίκες που συνεχώς αναβάλλονται, με πλήθος ένδικα μέσα, που υποθάλπουν την παρανομία και την δήθεν αδυναμία εκτελέσεως, ο αυθαίρετος καταπατητής με την ησυχία του προχωρεί στην προσέγγιση των επόμενων αρμοδίων, οι οποίοι έπειτα από πολιτική πίεση, ή έναντι κάποιου μικρού ή μεγάλου λαδώματος, του εξασφαλίζουν τη χορήγηση ηλεκτρικού ρεύματος, νερού και τηλεφώνου (το τελευταίο πια δεν είναι και τόσο αναγκαίο, χάρη στην εφεύρεση του κινητού).
Άλλωστε και πάλι οι αναίσχυντοι νομοθέτες μας, που ψηφίζουν δήθεν σκληρούς νόμους εναντίον των καταπατητών αυθαιρέτων, έχουν προνοήσει για τα βολικά γι’ αυτούς παράθυρα. Παρέχεται ρεύμα, τηλέφωνο και νερό στα αυθαίρετα, που έχουν, λέει, άτομα λ.χ. με ειδικές ανάγκες. Φυσικά, το ευκολότερο πράγμα του κόσμου είναι να αποκτήσετε μια βεβαίωση γιατρού, ότι έχετε πρόβλημα αναπηρίας. Κατά τον ίδιο τρόπο, που μετεγγράφονται φοιτητές, σπουδάζοντες στο εξωτερικό, στα ελληνικά πανεπιστήμια ως καρκινοπαθείς ή ψυχοπαθείς. Η φαύλη αυτή νομοθεσία θεσπίζεται φυσικά προς διευκόλυνση των αδίστακτων Ελλήνων με τη βοήθεια ευχαρίστως διαφθειρόμενων γιατρών, που εκδίδουν αναισχύντως τις αναγκαίες βεβαιώσεις.
Μετά, έρχεται η σειρά της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που αν δεν είναι εξ αρχής μέσα στο κόλπο, καλείται να εξυπηρετήσει τις ανάγκες οδικής προσέγγισης στο αυθαίρετο. Με το αζημίωτο σε χρήμα ή σε ψήφους, θα γίνει και κάποιος δρόμος, που θα επιτρέπει στα ΙΧ να προσεγγίζουν την αυθαίρετη βίλα.
Και τότε, ανακύπτει το μείζον πρόβλημα: τι θα γίνουν τα σκουπίδια. Εδώ, ούτε λάδωμα ούτε μέσα, γνωριμίες, συγγένειες, ή ψήφοι, έχουν αποτέλεσμα. Ούτε και εξαγορά ολόκληρης της κυβέρνησης μπορεί να το λύσει. Καθώς είναι γνωστό σε όλους μας ότι το ελληνικό κράτος δεν έχει ως τώρα προνοήσει για την ασφαλή, υγιεινή, κατά τα διεθνή νόμιμα, ταφή των σκουπιδιών. Είκοσι δύο δημοτικές χωματερές στην Αττική, 3.500 σε ολόκληρη την Ελλάδα είναι παράνομες και λειτουργούν χωρίς κανένα μέτρο ασφάλειας και υγιεινής με την ανοχή του κράτους.
Και είναι τέτοια η ανοχή, ώστε να φθάνει μέχρι της αποκρύψεως από τους αρμοδίους, αλλά και από τα μέσα ενημέρωσης, ότι οι μισές περίπου πυρκαγιές δασών οφείλονται στις αυταναφλεγόμενες χωματερές, που κατά προτίμηση δημιουργούνται μέσα σε δύσβατες ορεινές περιοχές, όπου φυσικά υπάρχουν και δένδρα. Και καθώς οι χωματερές με τη ζέστη αυταναφλέγονται, μεταδίδουν το πυρ και στα πέριξ δάση, και έτσι καίγεται κατά το ήμισυ η Ελλάδα κάθε χρόνο, και ας γράφουν οι εφημερίδες για «γκρίζους λύκους», για οικοπεδοφάγους και δόλιους εμπρηστές, που παραμένουν σταθερά άφαντοι και ασύλληπτοι.
Επιτέλους, από πέρυσι δειλά, αλλά εφέτος ανοιχτά, ο κ. Λαλιώτης κατήγγειλε τις χωματερές ως εμπρηστές των δασών μας και τις ευθύνες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης που συντηρούν τις παράνομες χωματερές. Όμως, δεν έκανε τίποτε για να τιμωρήσει τους παρανομούντες τοπικούς μας άρχοντες, λες και έχουν ασυλία, αλλά απλώς ένιψε τας χείρας, όπως άλλωστε και ολόκληρη η κυβέρνηση. (…)
Φυσικά, ούτε κουβέντα για τις 80.000 ιδιωτικές χωματερές, που δημιουργούν οι κατασκευαστές αυθαιρέτων στα δάση μας, οι οποίοι έχουν την κατανόηση και των πολιτικών μας και των ΜΜΕ. Σαρξ εκ της σαρκός τους είναι. Αντίθετα, δύο τουλάχιστον πρόσφατα νομοσχέδια προβλέπουν τη νομιμοποίηση όχι μόνο των αυθαιρέτων, αλλά και την παραχώρηση της ιδιοκτησίας της καταπατημένης γης του Δημοσίου. Έτσι θα βολευτούν οι ως πρόσφατα αυθαιρετήσαντες και καταπατητές, ενώ περνάει, έστω και αθέλητα, η ενθάρρυνση και σε όσους ακόμη διστάζουν να επιδοθούν στο εθνικό αυτό σπορ.

Αναδάσωση ναι, αλλά πώς πρέπει να γίνει;

Μάχη Τράτσα, εφ. Το Βήμα, 30/7/1995

Η ελληνική φύση χρόνια προτού εμφανιστούν οι δασολόγοι, οι οικολόγοι, οι κυβερνητικοί παράγοντες που δείχνουν να γνωρίζουν τα πάντα και μιλούν αυθαίρετα για αναδασώσεις αναδασώνεται από μόνη της, όπως υποστηρίζει ο κ. Γεώργιος Σφήκας, ερευνητής της χλωρίδας και γενικός γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας Προστασίας της Φύσης, «σε ποσοστό 95%, λόγω της φυσικής αναγέννησης». Τα πλατύφυλλα πουρνάρια, δρύες αναγεννώνται από τις ρίζες, τις οποίες η φωτιά σπάνια καταστρέφει. Ανάλογους μηχανισμούς διατήρησης έχουν και τα κωνοφόρα. Παράδειγμα τα πεύκα: τα ώριμα κουκουνάρια καίγονται και καταστρέφονται, τα άγουρα όμως με τη φωτιά ωριμάζουν και δύο τρεις ημέρες μετά την πυρκαγιά ανοίγουν και ελευθερώνουν τους σπόρους. Αν επισκεφθεί κανείς κάποια περιοχή που υπέστη πυρκαγιά μετά από τρία χρόνια, θα δει ένα τρυφερό «γκαζόν» με εκατομμύρια μικρά πευκάκια. «Συνεπώς αναδάσωση χρειάζεται μόνο ένα εντελώς γυμνό βουνό», λέει ο κ. Σφήκας? και συμπληρώνει: «Η υπόλοιπη Πεντέλη, που είχε καεί πριν από 11 χρόνια, σήμερα έχει γίνει και πάλι δάσος».
Τα παραπάνω βρίσκουν εν μέρει σύμφωνη την κ. Τζώρτζια Βαλαώρα, διευθύντρια του ελληνικού παραρτήματος του WWF (Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση): «Όταν έγινε η καταστροφή στον Άθω, καταλήξαμε πως η φυσική αναδάσωση είχε επιτυχία. Εκεί όμως είναι μια μοναστική κοινότητα που ζει με εγκράτεια και δεν εκμεταλλεύεται τη φύση. Μπορούμε να περιμένουμε από τη φύση να αναγεννηθεί, όταν όμως δεν υπάρχει πίεση στο περιβάλλον».
Ωστόσο, μετά την πυρκαγιά προκύπτουν προβλήματα που εμποδίζουν τη φυσική αναγέννηση. Πρώτο εμπόδιο είναι οι γιδοβοσκοί. Στην περιοχή της Πεντέλης υπάρχουν σήμερα, κατά τα λεγόμενα του κ. Σφήκα, ίσως και περισσότερες από δέκα στάνες. Τα αιγοπρόβατα που μπαίνουν στο καμένο δάσος, μαζί με το χορτάρι που μετά την πυρκαγιά υπάρχει σε αφθονία τρώνε και τα πευκάκια. «Ίσως θα έπρεπε να θεωρηθούν και οι γιδοβοσκοί ύποπτοι για τις πυρκαγιές. Αν και πρώτα στη λίστα θα πρέπει να καταγραφούν τα κυκλώματα που εμπορεύονται τα καμένα δέντρα, την "καψάλα". Τα συμφέροντα είναι μεγάλα. Οι καταπατητές και οι οικοπεδοφάγοι έρχονται τρίτοι για μένα», αναφέρει ο ίδιος.
«Όταν μπλέκονται οι έμποροι και παίρνουν τα απόξυλα, ο τόπος μένει έρημος. Θα πρέπει λοιπόν σε τέτοιες περιπτώσεις να γίνεται σύντομα αναδάσωση. Αυτό δε σημαίνει ότι φυτεύουμε τα δέντρα και φεύγουμε. Χρειάζεται φροντίδα. Τα δενδρύλλια πρέπει να είναι 3 6 χρονών το αποδείξαμε στην επιτυχημένη δεντροφύτευση του Υμηττού και να φυτεύονται αραιά. Βέβαια, απαιτείται συμπληρωματικό μαύρο χώμα και νερό. Παράλληλα το κράτος οφείλει να εμποδίσει την οικοπεδοποίηση». Εξάλλου θα πρέπει, σύμφωνα με την ίδια, με κάποιο τρόπο να εμποδιστεί η ρίψη μπαζών που περιέχουν και πλαστικά και αφρολέξ στα δάση, γιατί σε περίπτωση πυρκαγιάς η κατάσβεση γίνεται δυσκολότερη.

Δεν χρειάζεται αναδάσωση!

Ν. Σ. Μάργαρης*, εφ. Το Βήμα, 16/8/1998

(…) Σχεδόν όλοι όσοι ασχολούνται με οποιονδήποτε τρόπο (γραπτό, προφορικό, πολιτικό) με το πραγματικά τεράστιο πρόβλημα των πυρκαϊών θεωρούν ότι με τη φωτιά το δάσος καταστρέφεται ολοκληρωτικά. Επομένως η αναδάσωση είναι η μόνη λύση για τη μερική αποκατάσταση της διαταραχής η οποία προκλήθηκε. Πόσοι όμως από αυτούς έχουν υπόψη τους ότι ένα καμένο πευκοδάσος έχει τη δυνατότητα φυσικής αναγέννησης με τα χιλιάδες πευκάκια που φυτρώνουν ύστερα από τα πρωτοβρόχια; Γιατί, άραγε, δεν κάνουν τον χειμώνα μια βόλτα σε μια περιοχή που κάηκε πέρυσι ή πρόπερσι; Βέβαια, το δάσος που κάηκε θα ξαναγίνει δάσος, με την προϋπόθεση ότι κάτι τέτοιο θα του επιτραπεί. Όχι με τη βόσκηση γιδοπροβάτων σ’ αυτό. Ούτε με τις καταπατήσεις και τη μετατροπή του σε αγροκτήματα, χωράφια και οικόπεδα, στα οποία θα αναφερθούμε στη συνέχεια. (…)
Όλα σχεδόν τα φυτά της χώρας μας που απαντούν σε περιοχές μεσογειακού κλίματος έχουν προσαρμογές με τις οποίες μπορούν να επιβιώσουν κατά τη διάρκεια της φωτιάς και να επανέλθουν έπειτα από αυτή. Η γνώση αυτών των προσαρμογών είναι δυνατόν, αν χρησιμοποιηθεί κατάλληλα, να μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε περισσότερο αποδοτικά την αποκατάσταση των διαταραχών τις οποίες η πυρκαϊά προκάλεσε. Έτσι θα ήταν δυνατόν να διακρίνουμε δύο βασικές κατηγορίες φυτών σε σχέση με την επανάκαμψή τους μετά τη φωτιά. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν όλα εκείνα που επανέρχονται μόνο με τη διαδικασία φύτρωσης των σπερμάτων τους και στη δεύτερη όλα εκείνα τα οποία, μολονότι το υπέργειο μέρος καίγεται, οι ρίζες τους παραμένουν ανέπαφες και επανέρχονται με παραβλαστήματα.
(…) Τα πεύκα επανέρχονται μόνο με φύτρωση των σπόρων τους, πράγμα που σημαίνει μεγάλη καθυστέρηση στην αποκατάσταση των πευκώνων που κάηκαν και αυτός είναι ακόμη ένας λόγος για τη μη χρησιμοποίηση πεύκων στους νέους χώρους πρασίνου που δημιουργούμε. Από την άλλη, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι στα καμένα φυσικά πευκοδάση υπάρχει συνήθως αυξημένη φυσική αναγέννηση. Έτσι, δεν είναι αναγκαία η αναδάσωση.
Σχεδόν όλοι οι πολυετείς υψηλοί θάμνοι του ελληνικού μεσογειακού περιβάλλοντος (πουρνάρια, αγριελιές, κουμαριές, συκιές, μυρτιές, δάφνες, φυλίκια, αριές κλπ.) επανέρχονται με παραβλαστήματα. Οι καμένοι θαμνώνες, αν δεν υπάρξει ανθρώπινη παρέμβαση, επανέρχονται ταχύτατα και μέσα σε διάστημα μικρότερο των 10 ετών δεν διακρίνεται η καμένη από την άκαυτη περιοχή. Θεωρητικά η επανάκαμψη των φυτών, ιδιαίτερα εκείνων που παραβλαστάνουν, είναι ταχύτατη, επειδή τα νέα φύλλα είναι μεγάλα και η φωτοσύνθεση δηλαδή η «θρέψη» των φυτών ιδιαίτερα αυξημένη.

* καθηγητής Διαχείρισης Οικοσυστημάτων στο Τμήμα Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου

Αναδάσωση με δέντρα που δεν καίγονται

Γεωργία Δαμά, εφ. Ελευθεροτυπία, 20/8/1995

Αρχίζει η υλοποίηση της μελέτης για την καμένη έκταση της Πεντέλης. Αναδάσωση νέας μορφής, με είδη που δεν καίγονται εύκολα, αποφασίστηκε για την καμένη έκταση της Πεντέλης. Η υλοποίηση της μελέτης αρχίζει σ’ ένα μήνα και περιλαμβάνει επίσης μέτρα όπως την κατασκευή μικρών φραγμάτων από κορμούς καμένων δέντρων, που θα συγκρατήσουν τα φερτά υλικά (πέτρες, ξύλα) από τις πρώτες βροχές. Προγραμματίζεται επίσης η περίφραξη της καμένης έκτασης, αναγκαία για την προστασία της από τη βόσκηση και τους καταπατητές.
Σημεία κλειδιά της αναδάσωσης είναι η συμπλήρωση της φύσης με τεχνητή παρέμβαση στο 35% της έκτασης που έχει καεί και πάλι, κυρίως στις αρχές της δεκαετίας του ’90, και δεν είναι πιθανή η φυσική αναδάσωση. Εκεί, οι μελετητές προτείνουν να αρχίσει η αναδάσωση από το μήνα Οκτώβριο με πλατύφυλλα δέντρα που δεν καίγονται εύκολα, μπορούν να προσαρμοστούν και προϋπήρχαν στην περιοχή, όπως είναι οι αγριελιές, η φυλίκη, οι κουμαριές, οι κουτσουπιές, οι χαρουπιές, οι πλάτανοι, τα σφενδάμια, οι δρύες και σε μεγαλύτερη έκταση οι κουκουναριές. Στα δύσκολα σημεία θα γίνει αεροσπορά με τη χρήση αεροπλάνου. Η νέα μέθοδος αναδάσωσης ήταν πάντοτε γνωστή, αλλά έως σήμερα δεν εφαρμόστηκε λόγω του οικονομικού κόστους.
«Στα επικίνδυνα σημεία, όπως είναι το οδικό δίκτυο, δε θα φυτευτούν πεύκα, που κινδυνεύουν να καούν και πάλι, αλλά θα γίνει επιλογή από πενήντα πλατύφυλλα είδη και θάμνους, που θα λειτουργούν ως αντιπυρική ζώνη», υποστηρίζουν οι μελετητές του υπουργείου Γεωργίας. Στις ρεματιές, όπου υπάρχει υγρασία, προβλέπεται πως θα ευδοκιμήσουν κυρίως τα πλατάνια, οι συκιές, οι ακακίες, οι κουτσουπιές και τα σπάρτα.
Στο μεγαλύτερο ποσοστό της καμένης έκτασης (65%) δε θα υπάρξουν παρεμβάσεις, γιατί ο στόχος είναι η φυσική αναγέννηση του δάσους από τα κουκουνάρια, κάτι που αναμένεται να συμβεί περίπου σε τρία χρόνια. Τα καμένα δέντρα δε θα απομακρυνθούν κάτι που εφαρμόζεται πρώτη φορά γιατί έτσι διευκολύνονται οι καταπατητές.
Στο σημείο αυτό οι επιστήμονες τονίζουν τους κινδύνους που προέρχονται από τις καταπατήσεις αλλά και τη βόσκηση. Χίλια κατσίκια υπολογίζεται πως θρέφει η Πεντέλη, πράγμα που απαγορεύεται από το 1980! Κι αυτά αρκούν, για να αφανίσουν τη νέα βλάστηση. Η λύση που προβλέπεται πως θα αποθαρρύνει τους καταπατητές και τη βοσκή είναι η περίφραξη, κυρίως στα ευαίσθητα σημεία τα οποία έχουν εντοπισθεί.
Το νερό της βροχής που θα κατεβάσει φέτος η Πεντέλη υπολογίζεται πως θα είναι τουλάχιστον διπλάσιας ποσότητας από τις προηγούμενες χρονιές. Για τη διευθέτηση των ορεινών νερών θα εφαρμοστεί μια νέα τεχνική. Στις ρεματιές θα κατασκευαστούν μικρά φράγματα από πέτρες και τους καμένους κορμούς των πεύκων, που θα συγκρατούν τα φερτά υλικά, αλλά θα περιορίζουν και την ταχύτητα του νερού.

Τα πευκοδάση καίγονται, όταν γεράσουν

Ν. Σ. Μάργαρης*, εφ. Το Βήμα, 30/7/1995

Συνεχώς ακούω αυτές τις μέρες εκφράσεις για βιβλικές καταστροφές, έλλειψη οξυγόνου και άλλα παρόμοια. Κατ’ αρχήν, σε ό,τι αφορά την πυρκαγιά, ας μου επιτραπεί μια απλή ερώτηση: Έστω ότι το δάσος αυτό δεν καιγόταν φέτος. Θα ζούσε για τα επόμενα διακόσια χρόνια, αν η κυβέρνηση εφαρμόσει -όπως λένε οι «δασικοί»- τη διακομματική απόφαση»; Η απάντηση είναι φυσικά αρνητική, μια και τα δάση με την κοινή χαλέπιο πεύκη καίγονται, όταν γεράσουν. Δηλαδή όταν ξεπεράσουν την ηλικία των ογδόντα ετών.
Έχουν δίκιο -τους προλαβαίνω- όσοι λένε ότι παλιότερα τα πευκοδάση δεν καιγόντουσαν τόσο όσο σήμερα. Τούτο επειδή πριν ακόμα και από μερικές δεκαετίες συνεχώς αφαιρούσαμε από το δάσος «καύσιμα», ξύλο, ρητίνη, πευκοφλοιούς, κουκουνάρες, δαδί για προσάναμμα και άλλα «δασικά» προϊόντα.
Όταν αφαιρούσαμε από το δάσος ξύλο και άλλα «καύσιμα», του κάναμε, ας μου συγχωρεθεί η έκφραση, «λίφτινγκ». Ένα δέντρο που το κλαδεύουμε, το κάνουμε νεότερο. Ας αφήσουμε λοιπόν κατά μέρος τα περί υπερπροστασίας και καταστολής. Όσο και να προστατεύσουμε έναν γέρο εκατό ετών, δύσκολα θα τον πάμε εκατόν πενήντα ετών!
Υπάρχει βεβαίως η δυνατότητα ουσιαστικής προστασίας: να πηγαίνουμε το χειμώνα με δυνατό κρύο και μετά από βροχή στο δάσος. Να καίμε τα ξερόκλαδα και τις πευκοβελόνες με έλεγχο, οπότε θα το καθαρίζουμε και θα το κάνουμε νεότερο. Ο κακοήθης και ο αμελής άνετα βάζουν φωτιά μ’ ένα σπίρτο στις πευκοβελόνες. Είναι όμως αδύνατο να κάψουν ένα δέντρο μ’ ένα σπίρτο.
Ας πάμε τώρα να πούμε γι’ ακόμη μια φορά τι πρέπει να γίνει μετά τη φωτιά: Απλούστατα δεν κάνουμε τίποτε! Το πευκοδάσος έχει τη δυνατότητα να αναγεννηθεί από μόνο του χωρίς κανένα πρόβλημα. Αρκεί να μη βοσκηθεί. Πράγμα περίπου αδύνατο.
Το τρίτο σημείο αφορά τις λεγόμενες «αναδασώσεις», στις οποίες φυτεύουμε άλλ’ αντ’ άλλων, όπου βρούμε, ό,τι βρούμε. Ακόμη και τα εύφλεκτα πεύκα φυτεύουν στρατιωτικοί με «οικολογικές ευαισθησίες», στην κυριολεξία «της πυρκαγιάς», δίπλα σε αποθήκες πυρομαχικών. Είναι δυνατό να γίνεται με χορδές και όργανα και πλήρη κινητοποίηση του κρατικού μηχανισμού «αναδάσωση» με πεύκα στην περιοχή… Αμυγδαλεώνας; Από πού πήρε άραγε το όνομα αυτό; Επειδή έτρωγαν μύγδαλα όσοι έκαναν αναδάσωση με πεύκα;
Άφησα τελευταία την ιστορία του «οξυγόνου». Αν ακούσεις μερικούς, θα θεωρήσεις ότι το χειμώνα η Αθήνα θα έχει έλλειψη οξυγόνου. Συγχωρήστε μου την αυθάδεια, αλλά η ατμόσφαιρα της Γης περιέχει 21% οξυγόνο μονίμως και αδιαλείπτως. Σύμφωνα με τους αφελείς που κλαίγονται, η Σαχάρα χωρίς δέντρα έχει στην ατμόσφαιρά της λιγότερο οξυγόνο απ’ ό,τι στο βροχερό τροπικό δάσος του Αμαζονίου. Ουδέν αναληθέστερον!

* καθηγητής Διαχείρισης Οικοσυστημάτων στο Τμήμα Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου

Εμπρηστές μένουν ατιμώρητοι

Σπύρος Τσίρος, εφ. Καθημερινή, 15/6/1997

Κάρβουνα και στάχτες σε καταπράσινες εκτάσεις όπου άλλοτε κυκλοφορούσαν οι μυθικές Δρυάδες, καταστροφή του περιβάλλοντος, φλόγες που συρρικνώνουν κάθε καλοκαίρι το δασικό μας πλούτο και περισσεύματα συμπόνιας για τις ομορφιές που χάνονται… Το έγκλημα ονομάζεται εμπρησμός σε δάση. Η τιμωρία προβλέπεται από τα σχετικά άρθρα του Ποινικού Κώδικα, ακόμα κι αν η φωτιά που ξέσπασε σε κάποια περιοχή, καίγοντας δέντρα και καλλιέργειες, οφείλεται σε αμέλεια.
Όταν υπάρχει πρόθεση, η στερητική της ελευθερίας ποινή που ορίζεται είναι κάθειρξη μέχρι 10 χρόνια ή και μεγαλύτερη, αν διαπιστωθεί ιδιοτέλεια, κακοβουλία κι αν η έκταση που κάηκε δεν είναι μικρή. Να θυμηθούμε ότι προβλέπονται και χρηματικές ποινές που φτάνουν τα 10 εκατομμύρια δραχμές. Στις περιπτώσεις της αμέλειας η τιμωρία είναι ηπιότερη. Σύμφωνα με το άρθρο 266 του Π.Κ. «επιβάλλεται φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών και χρηματική ποινή από εκατό χιλιάδες έως ένα εκατομμύριο δραχμές, εκτός αν η πράξη τιμωρείται βαρύτερα με άλλη διάταξη».
Πόσοι όμως καταδικάστηκαν τα τελευταία χρόνια για τέτοιας μορφής αδικήματα; Χίλια εξακόσια πενήντα επτά άτομα, για εμπρησμούς ή πρόκληση πυρκαγιάς από αμέλεια σε δάση, κατά τη δεκαετία 1984 1994, σύμφωνα με τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας. Και μπορεί από τη μελέτη των στοιχείων αυτών να προκύπτει αύξηση των καταδικαστικών αποφάσεων, κυρίως μετά το 1989, πλην όμως οι ποινές που επιβλήθηκαν (τουλάχιστον κατά την τριετία 1991-1993) λίγες φορές ξεπέρασαν τη φυλάκιση του ενός έτους.
(…) «Πληγή» που πυορροεί όμως είναι και οι καταπατήσεις δημόσιων δασικών εκτάσεων. Λίγες φορές έχουν αναφερθεί «καταλήψεις» και παράνομες ενέργειες σε τοποθεσίες όπου ξέσπασαν φωτιές και δεν αναδασώθηκαν; Και λίγοι είναι οι παραβάτες του Δασικού Κώδικα ή των σχετικών διατάξεων που έχουν θεσπιστεί κατά καιρούς; Ενδεικτικοί είναι οι αριθμοί που προκύπτουν απ’ τη μελέτη των στοιχείων της Στατιστικής Υπηρεσίας. Έτσι, κατά την τριετία 1991 1993 καταδικάστηκαν σε όλη τη χώρα για διάφορες παραβάσεις της δασικής νομοθεσίας 4.851 άτομα. (…) Οι Ποινές στη συντριπτική τους πλειοψηφία ήταν μικρότερες του έτους, καθώς φυλακίσεις που ξεπέρασαν τον ένα χρόνο επιβλήθηκαν μόνο σε 19 κατηγορουμένους.
(…) Τελικά, θα κομίζαμε «γλαύκα είς Αθήνας», αν λέγαμε πόσο εθνικά αναγκαία είναι η προστασία των δασών που μας απομένουν. Αρκεί να αντιληφθούμε, έστω και καθυστερημένα, την καθοριστική συμβολή τους στην ποιότητα της ζωής…

Η ανακύκλωση σώζει ένα δάσος το χρόνο

Εφ. Τα Νέα, 7/4/1995

Ένα εκατομμύριο κάτοικοι 23 δήμων της περιοχής πρωτευούσης μπορούν από σήμερα να συμμετέχουν στο πρόγραμμα για την ανακύκλωση χαρτιού. Έτσι, μαζί με τους περίπου 550.000 κατοίκους 14 δήμων, που έχουν αυτή τη δυνατότητα από το Φεβρουάριο του 1994, περίπου το 40% του πληθυσμού της Αττικής μπορεί να μετέχει στην ανακύκλωση χαρτιού, ενώ μέχρι το τέλος του χρόνου το πρόγραμμα θα επεκταθεί σ’ ολόκληρο το λεκανοπέδιο.
(…) έχουν τοποθετηθεί ήδη 2.100 ειδικοί κάδοι, για να συλλέγεται το χαρτί και υπολογίζεται ότι κάθε εβδομάδα θα συγκεντρώνονται περίπου 120 τόνοι χαρτιού. (…)Ο κ. Λαλιώτης είπε ότι από την εφαρμογή του προγράμματος στους πρώτους 14 δήμους εξοικονομήθηκαν για ανακύκλωση 3.500 τόνοι χαρτιού, που σημαίνει διάσωση ενός δάσους με 51.000 δέντρα, εξοικονόμηση ενέργειας ίσης με 4.000.000 κιλοβάτ και είναι σα να μην έφτασαν στη χωματερή σκουπίδια μιας πόλης πληθυσμού 10.000 κατοίκων επί ένα χρόνο (…)

Κίνδυνος εξαφάνισης για 7 ελληνικά δάση

Εφ. Τα Νέα, 8/10/1997

Επτά ελληνικά δάση βρίσκονται ανάμεσα στις 100 «καυτές» δασικές περιοχές της Ευρώπης που ανακοίνωσε χθες το Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση (WWF). Είναι δάση που δεν προστατεύονται από κανένα νομικό καθεστώς και κινδυνεύουν να εξαφανιστούν λόγω της ανεξέλεγκτης ανθρώπινης δραστηριότητας.
Πρόκειται για το όρος Κερκετεύς Σάμου, τον ορεινό όγκο του Ταϋγέτου, τον Σμόλικα, το δάσος Ίταμου Χαλκιδικής, το Φεγγάρι της Σαμοθράκης, το δάσος της Σημύδας στη Ροδόπη και το Καθαρό στην Κρήτη. Οι περιοχές που έχουν επιλεγεί είναι πολύτιμα δασικά οικοσυστήματα της ηπείρου μας, που έχουν επιβιώσει αιώνες αγροτικής επέκτασης, αστικής καταπάτησης, ρύπανσης, δασικής υπερεκμετάλλευσης και πυρκαγιών.
Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη Παπαγεωργίου, υπεύθυνο δασικών προγραμμάτων του WWF Ελλάς, μόνο το 1,9% των ευρωπαϊκών δασών διατηρεί μία φυσική δομή με δέντρα περισσότερων ειδών και ηλικιών. Στην Ελλάδα τα προστατευόμενα δάση δεν ξεπερνούν το 3% της συνολικής δασοκάλυψης. «Η Ελλάδα, λόγω του ορεινού της χαρακτήρα που δεν επιτρέπει εντατική δασική εκμετάλλευση, έχει διατηρήσει τα περισσότερα δάση της σε φυσική κατάσταση.
Τα δάση όμως αυτά καταστρέφονται κάθε χρόνο από πυρκαγιές, υπερβόσκηση και λαθροϋλοτομίες. Αιτία είναι το ασαφές ιδιοκτησιακό καθεστώς της χώρας, η έλλειψη σταθερών νομοθετικών ρυθμίσεων προστασίας και η αδιαφορία», τονίζει ο κ. Παπαγεωργίου.
Σύμφωνα με την έρευνα του WWF, τα δύο τρίτα των φυσικών δασών της Γης έχουν ήδη εξαφανιστεί. Από τα 8.080 εκατομμύρια εκτάρια δάσους που την κάλυπταν πριν από 8.000 χρόνια, έχουν απομείνει μόνο 3.044. Από αυτά μόνο το 2% σε Ευρώπη και Ρωσία και το 5% σε Αφρική, Ασία και Βόρεια Αμερική, τελούν υπό καθεστώς προστασίας.

Κλαυθμοί και μπουλντόζες

Εφημερίδα Τα Νέα, 20/10/2009

Αγαπητή Φοίβη, Αύγουστος 2007: Ο (τότε) Πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής δήλωνε: «Ό,τι ήταν δάσος θα ξαναγίνει δάσος!!» Αύγουστος 2007: Ο δήμαρχος πληγείσης περιοχής δήλωνε: «Η ζημιά που υποστήκαμε (από την πυρκαγιά) εντελώς ψύχραιμα και αντικειμενικά ισοδυναμεί με την καταστροφή μιας γενιάς παιδιών ηλικίας 10 χρονών, σαν να πέθαναν, δηλαδή, όλα τα παιδιά 10 ετών της πόλης!».
Είναι πιθανόν ο πρώτος να πίστευε όσα δήλωνε, αλλά είναι βέβαιο ότι ο δεύτερος, παρά τους κλαυθμούς, διαφορετικά πράγματα είχε στο μυαλό του.
Αύγουστος 2009: Τοπικός εργολάβος ανέλαβε να «εξυγιάνει» την περιοχή, όπως ισχυρίστηκε ο κ. δήμαρχος. Μπουλντόζες, γερανοί, φορτηγά εφόρμησαν και σε λίγες ώρες ξερίζωσαν δέντρα, ισοπέδωσαν, μπάζωσαν και μετέτρεψαν το άλλοτε δάσος σε «κρανίου τόπο»!
Ανάστατοι οι κάτοικοι προσέφυγαν στο Δασαρχείο, όπου ζήτησαν βοήθεια και την τιμωρία των υπευθύνων της καταστροφής. Ο τοπικός άρχοντας δήλωνε «δεν είδα», «δεν γνωρίζω», αλλά θα επανορθώσω! Μελετήστε τις τρεις φωτογραφίες της ίδιας περιοχής στον Κοκκιναρά της Κηφισιάς σε τρεις διαφορετικές χρονικές στιγμές: χειμώνας 2007, χειμώνας 2008, Αύγουστος 2009. Τα συμπεράσματα είναι δικά σας.
Ερώτημα: Υπάρχει εισαγγελέας Περιβάλλοντος; Υπάρχει υπουργείο; Θα παρέμβουν για να μάθουν επιτέλους μερικοί ότι ο καιρός της ανομίας και της ατιμωρησίας πέρασε;
Πάνος Μπόζος, μαθηματικός

• Μηηηηηη, μην ενοχλείτε, αγαπητέ Πάνο, τον κλαυθμό και οδυρμό...

Γ'. Βιβλιογραφία

• Τσαϊτουρίδης Χρήστος, Το δέντρο και το δάσος. Πρακτικά ημερίδας του Συνηγόρου του Πολίτη, εκδ. Σάκκουλας, σελ. 210, 2008.

 

Πηγή